چکیده:
دعاوی بر اساس قواعد صلاحیت ذاتی، نسبی و محلی بین دادگاهها تقسیم میشود. اما گاهی اوقات دادرسی منظم و عادلانه و حل و فصل بهتر و سریع تر خصومت مستلزم این است دعوایی نزد دادگاهی که صلاحیت ذاتی یا صلاحیت محلی برای رسیدگی به آن دعوی را ندارد، طرح گردد. گاهی اوقات عدول از صلاحیت محلی به اعتبار سمت مرتکب اتفاق میافتد؛ نقض قاعدهی صلاحیت محلی به اعتبار سمت مرتکب از مواردی است که در نظام دادرسی کیفری ایران مورد توجه قرار گرفته است. در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 غیر از تکرار موارد قانون سابق با برخی اصلاحات بر موارد نقض قاعدهی صلاحیت محلی به اعتبار سمت مرتکب افزوده است. یکی دیگر از استثنائات صلاحیت محلی به اعتبار شرایطی عمومی به وجود میآید؛ علاوه بر موارد مذکور در مادهی قبل، به منظور حفظ نظم و امنیت عمومی، بنا به پیشنهاد رئیس قوهی قضاییه یا دادستان کل کشور و تجویز دیوان عالی کشور، رسیدگی به حوزه قضایی دیگر احاله میشود.
خلاصه ماشینی:
هرچند قانون گذار موارد فوق را به عنوان جهات قانونی شروع به تحقیق مدنظر قرار داده است، در ادامه در مادهی 117 مقرر داشته است: «در مواردی که جرم در خارج از حوزهی قضایی محل ماموریت بازپرس واقع شده، اما در حوزهی او کشف یا مرتکب در آن حوزه دستگیر شده باشد، بازپرس تحقیقات و اقدامات مقتضی را به عمل میآورد و در صورت لزوم، قرار تامین نیز صادر میکند و چنانچه قرار صادره منتهی به بازداشت متهم شود، پس از رسیدگی به اعتراض وی در دادگاه کیفری که بازپرس در معیت آن انجام وظیفه میکند، با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به همراه متهم حداکثر ظرف 48 ساعت به دادسرای محل وقوع جرم میفرستد».
از جمله: صلاحیت اضافی در اصطلاح عبارت است از صلاحیتی که مرجع یا مقام قضایی به موجب قانون علاوه بر صلاحیت عادی دارند(نوروزی، 1387،ص265)، یکی دیگر از اساتید آیین دادرسی کیفری صلاحیت اضافی را چنین تعریف کرده اند: « منظور از صلاحیت اضافی صلاحیتی است که در یک دادگاه علاوه بر صلاحیت اصلی خود نسبت به جرم ارتکابی در حوزه قضاییاش، نسبت به جرم دیگر که ممکن است در حوزه قضایی دیگر واقع شده باشد اعمال می کند.
به نظر می رسد در این مورد باید به قوانین عمومی راجع به صلاحیت رجوع کرد و صرفاً نمی توان به استناد مواد مذکور و مرجع قضایی محل دستگیری را صالح دانست و در فرض سوال نیز متهم (قاضی) باید در دادگاه کیفری استان تهران تعقیب و محاکمه شود.