چکیده:
یکی از القاب معروف حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشّریف «منتقم» بوده که در روایات بسیاری بر آن تاکید شده است. مطابق روایات ایشان از دشمنان خدا، ظالمین و دشمنان اهلبیت علیهم السّلام انتقام خواهد گرفت و خونخواه انبیا و اولیا به ویژه جد مظلومش امام حسین علیه السّلام خواهد بود. این مقاله با تمرکز بر مسئله انتقام امام مهدی علیه السّلام از قاتلان انبیا و اولیا و خونخواهی ایشان، دو احتمال در مسئله مطرح کرده است: 1. انتقام امام مهدی علیه السّلام از شخص قاتلان انبیا و اولیا؛ 2. انتقام عملی از ایشان با انتقام جبهه حق از باطل. نوشتار حاضر در ادامه با خدشه در احتمال اول و ادله آن و با استفاده از: 1. بررسی لغوی واژه انتقام و واژگان مرتبط؛ 2. بررسی مسئله انتقام در روایات و تحلیل روایی آن؛ 3. تحلیل عقلی رابطه انتقام و حق؛ 4. تحلیل عقلی انتقام امام مهدی علیه السّلام و سنجش آن با دادههای روایی؛ کوشیده است ضمن پاسخ به پرسشها و شبهات مطروحه پیرامون این آموزه، تصویری روشن از ابعاد مختلف این بحث را ارائه کند.
One of the famous nicknames of Imam Mahdi (aj) is " the Avenger" which has been emphasized in many narrations. According to narrations, he will revenge against oppressors, the enemies of God, prophets and imams of the Ahl al-Bayt, especially his oppressed ancestor, Imam Hussein (as).
The Author by focusing on the issue of Imam Mahdi's revenge against the murderers of the prophets and imams has displayed two probabilities in the problem.
1. Imam Mahdi's revenge against the personal of murderers of the prophets and imams.
2. Imam revenge against enemies logic with revenge of the right front against the wrong one.
The present article has discussed the first possibility and its arguments by using four methods and has tried to provide a clear picture of the different dimensions of this discussion while answering the questions and doubts raised about this issue.
1. Lexical study of the word revenge and related words
2. Study of the issue of revenge in narrations and its narrative analysis
3. Rational analysis of the relationship between revenge and the right
4. Rational analysis of Imam Mahdi (aj) revenge and its evaluation with narrative data
خلاصه ماشینی:
به نظر میرسد دو دسته فوق به دلیل اطلاق الفاظ به کار رفته در آنها (اعداء الله، ظالمین) هم افق بوده و مراد از آنها، انتقام جبهه حق از باطل و رویارویی با کسانی باشد که در مقابل حضرت خواهند ایستاد؛ چرا که مصداق اتم انتقام امام مهدی( انتقام از این گروه خواهد بود؛ دسته سوم روایات به انتقام امام مهدی( از دشمنان اهلبیت( دلالت دارند؛ دسته چهارم روایات با زبانی متفاوت از زبان سه مورد بالا به انتقام و خونخواهی امام مهدی( از قاتلان انبیا و اولیا به ویژه امام حسین( اشاره دارند.
البته این احتمال، آن چیزی است که در بدو امر به نظر میرسد 3 و احتمال دومی که میتوان مطرح کرد اینکه مراد از انتقام در دسته سوم و چهارم همان انتقام در دسته اول و دوم باشد یعنی انتقام امام مهدی( از قاتلان انبیا و اولیا به معنی وَ هَذَا الْقَائِمُ الَّذِي يُحَلِّلُ حَلَالِي وَ يُحَرِّمُ حَرَامِي وَ بِهِ أَنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِي وَ هُوَ رَاحَةٌ لِأَوْلِيَائِي وَ هُوَ الَّذِي يَشْفِي قُلُوبَ شِيعَتِكَ مِنَ الظَّالِمِينَ وَ الْجَاحِدِينَ وَ الْكَافِرِين(صدوق، 1395ق: ج2، 252).
و این احتمال که مراد از ظالمین و دشمنان خدا، قاتلان انبیا و اولیا باشد، مردود است زیرا انتقام امام مهدی( از جبهه باطل (انتقام عام) امری مسلم است و اگر این دسته از روایات به انتقام شخصی (انتقام خاص) اشاره داشته باشد، دیگر روایات باب انتقام شامل انتقام عام نخواهد شد علاوه بر آنکه با اطلاق واژگانی چون «اعداء الله» «ظالمین» نیز سازگار نیست.