چکیده:
نیمی از جوامع بشری را زنان تشکیل میدهند؛ در حالی که در گذشته به دلایل سنتی زنان از حضور اجتماعی محروم بوده و درجه دوم محسوب میشدهاند؛ بنابراین کنشهای اجتماعی زنانه معنادار است. علاوه بر این، زنان تربیت فرزندان را بر عهده دارند و در «اجتماعی شدن» نسل آینده نقش بیشتری نسبت به مردان خواهند داشت. از جمله کنشهای اجتماعی زنان، کنشهای مذهبی است. همواره زنان به لحاظ باور و رفتار، مذهبیتر از مردان هستند و در اماکن مذهبی نیز بیشتر مشاهده میشوند. از این حیث مطالعه «زیارت زنانه» اهمیت دارد. در این مقاله، با رویکرد پدیدارشناختی و با بهرهگیری از فنون مشاهده، مصاحبه و بررسی اسناد زیارت بانوان در حرم امامزاده محسنبنموسیبنجعفر(ع) که به دلیل انتساب به امام رضا (ع)، با استقبال زیادی مواجه شده، مورد بررسی انسانشناختی قرار گرفته است. طبق نتایج به دست آمده، زیارت در «تجربۀ زیسته» زنان به لحاظ معنای مندرج و خودآگاه، کارکردهای «حاجتخواهی»، «التیام و تشفی»، «تکلیفمداری»، «جایگزینی نمادین»، «تبادل مادی»، «خودشکوفایی»، «همبستگی غیابی» و «تشکر» را در بر میگیرد و بر اساس معناکاوی محقق با رهیافت اتیک (etic) متضمن معانی «تقدسبخشی»، «ایدئالگرایی»، «همذاتپنداری»، «کسب تجربۀ دینی»، «اندماج انگیزشی» و «ابطالناپذیری» است.
Half of human societies are made up of women, whereas in the past, women were excluded from social presence for traditional reasons and were considered as second degree; thus, feminine social actions are meaningful. In addition, women are responsible for raising children and will play a greater role than men in socializing the next generation. Among the social actions of women are religious actions. Women are always more religious than men in terms of beliefs and behavior, and they are more common in religious places. In this regard, the study of "female pilgrimage" is important. In this article, with a phenomenological approach and using the techniques of observation, interview and study of women's pilgrimage documents in the shrine of Imamzadeh [offspring or descendant of an imam] Mohsen ibn Musa ibn Jaʿfar (as), which has been welcomed due to its attribution to Imam Rida (as), has been studied anthropologically. According to the obtained results, pilgrimage in the "lived experience" of women in terms of meaning and self-awareness, includes the functions of "need-seeking", "healing", "duty-bearing", "symbolic replacement", "material exchange", "self-fulfillment", "Absolute Solidarity" and "Thanksgiving". And according to the researcher's semantics with the ethical approach, it includes the meanings of "sanctification", "idealism", "empathy", "gaining religious experience", "motivational integration" and "irrefutability".
خلاصه ماشینی:
بـراي رسـيدن بـه هـدف مذکـور، سـؤالات ابتدايي کـه درباره پديـدٔە «زيـارت بانـوان » بـه ذهـن محقـق متبـادر مي شـود، از ايـن قـرار اسـت : ـ آيـا پديـده اي بـه عنـوان «زيـارت زنانـه » موضوعيـت خاصـي دارد يـا ايـن موضـوع نيـز هماننـد همـۀ زيارت هايـي اسـت کـه همـگان اعـم از مـرد و زن انجـام مي دهنـد؟ برفـرض وجـود زيارتـي خـاص بـا عنـوان «زيـارت زنانـه » يـا «زيـارت بانـوان » آيـا آداب و مناسـک خاصـي بـراي آن وجـود دارد؟ آداب زيارتــي بانــوان (نحــؤە انجــام مناســک ) ايشــان ، خاصــه در مــکان مــد نظــر چگونــه اتفــاق مي افتــد؟ چــه مراســمي در ايــن مــکان انجــام مي شــود و نحــؤە حضــور کنشــگران بانــو در آن چگونــه اســت ؟ امــر زيــارت کــردن چــه تأثيراتــي بــر ايشــان ميگــذارد؟ لايه هــاي نهفتــه و پنهـان ايـن عمـل بـر زنـان چگونـه اسـت ؟ بيـن زيـارت ايـن امامـزاده و بانـوان چـه رابطـه اي مي توانــد وجــود داشــته باشــد؟ ٤ـ رهيافـت اميـک و اتيـک : در پاسـخ بـه پرسـش هاي فـوق ، از دو سـطح توصيـف يـا بـه قولـي رهيافــت «اميــک » و ســطح تحليــل يــا رهيافــت «اتيــک » مي تــوان اســتفاده کــرد.
بــر اســاس مشــاهده ها و مصاحبه هــاي انجــام يافتــه ، باورداشــت ها و رفتــار زنــان حــول محــور زيــارت امامــزاده شــامل ايــن مــوارد مي شــود: ـ کنشـگران از راه هـاي دور و نزديـک ، سـاعت هاي طولانـي و گاه کوتاه بـراي زيارت ايـن امامزاده مي آينــد و معتقدنــد: امامــزاده محســن فرزنــد موســي بن جعفر ، واجب التعظيــم و بــرادر امـام رضـا اسـت ، امـا اکثـر زنـان زائـر دربـارٔە سـن ، نحـؤە زندگـي ، يـا چگونگـي بـه شـهادت رسـيدن امامـزاده بي اطـلاع هسـتند.