چکیده:
تصور غالب و تصویری که عموما از زنان دوره قاجار بهویژه در دوران پیشامشروطه در مطالعات به نمایش گذاشته شده است مؤید تصویری منفعل و کاملا حاشیهایست. اما بازخوانیِ انتقادی اسناد و مدارک آرشیوی غیررسمی و خانوادگی بهویژه اسناد فراهم آمده و جمعآوری شده توسط آرشیو برخط «دنیای زنان در عصر قاجار» که مؤید مناسبات اجتماعی در عرصههای کمتر مطالعهشده و محوریت این پژوهش است، نشان می-دهد زنان در نقشهای مختلف از جمله زوجه، مادر و فعال اقتصادی در چارچوبهای شرعی و سنتی، دارای حقوقی مقبول بوده و بر همین اساس، کنشگری اجتماعی تاثیرگذاری داشتند. نویسندگان بر همین اساس با استفاده از روش تحلیل تاریخی مبتنی بر اسناد و مدارک آرشیوی و مطالعات کوشیدهاند، تصویری همهجانبه از فعالیتها و اشتغالات زنان متعلق به قشرهای مختلف اجتماعی عصر قاجار را بهدست دهند.
The prevailing image of women in the Qajar period, especially in the pre-constitutional period, which has been shown in studies, confirms a passive and completely marginal image. However, critical review of informal and family archival documents, especially documents provided and collected by the online archive of "Women's World in the Qajar Era", that approves social relations in less studied areas, show Women in various roles such as wife, mother and economic activist in the religious and traditional frameworks, had acceptable rights and, accordingly, social activism. On this basis, the authors have tried to obtain a comprehensive picture of the activities and occupations of women belonging to different social strata of the Qajar era by using the method of historical analysis based on archival documents and studies.
خلاصه ماشینی:
تحقيقات تاريخ اجتماعي، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دوفصلنامة علمي (مقالۀ علمی ـ پژوهشی)، سال دهم، شمارة دوم، پاییز و زمستان 1399، 31 - 55 بازخوانی حقوق زنان شهرنشین در دوران قاجاربراساس اسناد آرشیوی «دنیای زنان در عصر قاجار» الناز باقری ابیانه 1 بهزاد کریمی 2 چكيده تصور غالب و تصویری که عموماً از زنان دورة قاجار، بهویژه در دوران پیشامشروطه، در مطالعات بهنمایش گذاشته شده است مؤید تصویری منفعل و کاملاً حاشیهای است، اما بازخوانیِ انتقادی اسناد و مدارک آرشیوی غیررسمی و خانوادگی، بهویژه اسناد فراهمآمده و جمعآوریشده توسط آرشیو برخط «دنیای زنان در عصر قاجار» که مؤید مناسبات اجتماعی در عرصههای کمتر مطالعهشده و محوریت این پژوهش است، نشان میدهد زنان در نقشهای مختلف ازجمله زوجه، مادر، و فعال اقتصادی در چهارچوبهای شرعی و سنتی حقوقی مقبول داشته و بر همین اساس، کنشگری اجتماعی تأثیرگذاری داشتهاند.
بنفشه حجازی، که شاید بیشترین فعالیت را در سالهای اخیر در زمینة نگارش تاریخ زنان داشته است، در آثارش و بهویژه در کتاب تاریخ خانمها: بررسی جایگاه زن ایرانی در عصر قاجار که مرتبطترین اثر با موضوع این جستار تواند بود، بهسراغ اسناد نرفته و کتاب خود را صرفاً براساس مطالعات کتابخانهای و مبتنیبر سفرنامهها نوشته است.
احتمالاً برای پایاندادن به اختلافات این نوع مصالحه نوشته میشده است؛ مثال آن در سندی موجود است که زوجه بعد از طلاق، ابتدا بخشی از مهریة خود را بخشیده است، اما در سندی دیگر ادعا کرده است که عوض اموالش را دریافت نکرده و درنهایت میان او و مدعیعلیه مصالحه شده است؛ تاریخ سند ۱۲۹۲ق و دورة ناصری را نشان ميدهد (دزدعق، مجموعة آیران دیبی، سند 2A14145).