چکیده:
به باور نسخهپژوهان، خوانندگان نسخ خطّی به هنگام مطالعه، اگر روایتهای دیگری از داستانها و عبارتها یا اشعاری مرتبط با متن را در ذهن داشتند، آنها را در حاشیهی نسخه میافزودند. این افزودهها چندی بعد بهوسیلهی برخی از کاتبان به متن وارد شده است. این تصرّفات را میتوان به دو دستهی عمدی و غیرعمدی تقسیم کرد. تصرّفات عمدی معمولاً به دست کاتبانی وارد متن میشود که یا نسخه را برای خود مینویسند، یا هم نقش کاتب و هم وظیفهی مصحّح را بر عهده دارند. موضوع اخیر بهویژه در چاپهای سنگی مکتوبات صدی، مهمترین اثر فارسی شرفالدّین مَنیَری (661 ؟ – 782 ق) نمود یافته است؛ زیرا در چاپهای سنگی صد مکتوب، ابیاتی از سوی کاتبان به متن افزوده شده است که در دستنویسهای کهن مکتوبات صدی وجود ندارد. نگارندگان در این نوشتار، ابیات افزوده به متن را شناسایی کرده و سپس چگونگی پیوند آنها را با مکتوبات صدی نشان دادهاند. بر این اساس، ابیات الحاقی را میتوان به سه دسته تقسیم کرد: نخست ابیات سخنورانی که پیش از درگذشت شیخ منیری میزیستهاند و دیگر، اشعار گویندگانِ پس از شرفالدّین و سوم ابیاتی که شاعران آنها را نمیشناسیم. به باور نگارندگان، گذشته از ابیاتی که هیچ پیوندی با متن ندارند، دیگر ابیات افزوده به چاپهای سنگی به شش دلیل: 1. تأکید و تأیید معنا؛ 2. ایضاح متن؛ 3. تکمیل و تتمیم معنای اشعار؛ 4. برگرداندن منظوم معنا؛ 5. تداعی معانی؛ 6. تمثیل و مثل، با مکتوبات صدی پیوند مییابند.
As researchers of the versions believe, readers of handwritten versions attach and add their narrations of the stories and statements or poems related to the text in margin of the texts when studying the texts. These attachments are introduced to the main text by some writers. These changes can be divided into intentional and unintentional classes in which the former is generally introduced by writers or a version is written by the writer or both corrector and writer take this responsibility. Present subject has been manifested in stone print of the Maktubat-e-Sadi as the most important Persian work by Sharaf al-din-e Maneri (1263 ? - 1380) because in stone prints of this work, there are verses added to the text by writers which are not seen in ancient handwritten versions. The authors of present research identified the added verses to the main text and indicated how these verses are linked to the Maktubat-e-Sadi. Accordingly, the attached verses can be divided into three classes: first the verses by lecturers who lived prior to Maneri and second, verses of speakers who lived after Sharaf al-din and third group includes the poets who are unknown to us. We believe that irrespective of verses without any link to the main text, other added verses in stone print are linked to the Maktubat-e-Sadi for 6 reasons: 1) Emphasis and confirmation of meaning, 2) Text completion, 3) Completion and complementing the poems meanings, 4) Meaning poetic rendering, 5) Meaning interpretation and 6) Simile and idiomatic expressions.
خلاصه ماشینی:
٣. سومين چاپ با نام مکتوبات حضرت شيخ شرف الدين يحيي منيري قدس سره در سال ١٣٠٣ ق / ١٨٨٥م «حسب تحريک زبدة السالکين قدوة العارفين محيي سنت قامع بدعت جناب مولانا محمد ابوالحسن صاحب عم فيضه »، در مطبع منشي نول کشور لکهنو به طبع رسيده است .
براي نمونه ، به گفته ي نويسنده ي در قلمروي خان خانان ، جلال الدين اکبر (٩٦٣ – ١٠١٤ ق ) به نوشته هاي شرف الدين منيري که «تقدسي ساده و عاقلانه را تعليم ميداده اند، با علاقه اي خاص توجه کرده است » (شيمل ، ١٣٨٩: ١٦٠)؛ بيشک اين اقبال به آثار شرف الدين و از جمله مکتوبات صدي و کتابت از آن در زمان اين پادشاه ، روند افزودن ابيات را نيز از سوي کاتبان شتاب بخشيده است ، چنان که نشانه هايي از ابيات افزوده را ميتوان در ثمرات القدس من شجرات الانس لعلي بدخشي (٩٦٨ – ١٠٢٢ ق ) نيز يافت ؛ زيرا در اين کتاب ، بيتي از حافظ به پايان مکتوب چهل و نهم شيخ با عنوان «در طالب » افزوده شده است (رک.
تأکيد و تأييد معنا به باور نگارندگان ، ابيات الحاقي زير به سبب تأکيد و تأييد عبارت و مفهوم پيش از خود به متن افزوده شده اند و چنان که پيداست ، در اين موارد، گاه کاتبان ناگزير شده اند که پيش از اين ابيات ، گزاره هايي را نيز به متن بيفزايند: (رجوع شود به تصویر صفحه) اين بيت در چاپ هاي مختلف حديقه الحقيقه بدون اختلاف آمده است (رک.