چکیده:
حیات پس از مرگ و کیفیت آن، در همه ادیان مسیلهای جدی و مهم بهشمار میآید. اندیشمندان اسلامی به برکت قرآن و سنت، به تبیین و تحلیل این مسیله پرداخته و اندیشه ناب اسلامی را بازگو کردهاند. ایشان هرچند معاد روحانی را پذیرفتهاند، درباره معاد جسمانی و کیفیت آن اختلافنظر دارند. براساس عقیده صحیح و نیز براساس ظاهر آیات و روایات، معاد جسمانی در روز قیامت با جسم و بدنی عنصری محقق میشود، نه با بدن مثالی. بااینحال، بر نظریه معاد جسمانی با جسم عنصری، شبههها و اشکالهایی از سوی برخی اندیشمندان مطرح شده است. در این نوشتار، پنج شبهه از شبهات مهم معاد جسمانی با جسم عنصری، نقد و بررسی میگردد و نشان داده میشود که هیچیک از آنها نمیتوانند ظهور آیات و روایات در عنصری بودن معاد جسمانی را خدشهدار کنند. این شبهات عبارتاند از ویژگیهای بهشتیان، کم نشدن از درختان بهشتی، ابتلا و امتحان، عدم تزاحم مکانی و زمانی در موجودات اخروی و وصول به کمال. علت انتخاب این شبهات آن است که ازیکسو این شبهات در مقایسه با شبهات دیگر از اهمیت ویژهای برخوردارند؛ و از سوی دیگر، در آثار فلسفی و کلامی کمتر درباره آنها بحث شده است.
The belief in the life after death and its quality is one of the important issues in all religions. Muslims thinkers have expounded this issue and recounted the pure of Islam thought in the light of the Qur'an and sunnah. Although they accept idea of the spiritual resurrection, they have a difference of opinion over the idea of corporeal resurrection and its quality. According to the Qur’anic verses and narrations, the corporeal resurrection with an elemental body not with an ideal body on the Day of Judgment in certain. However, some thinkers cast doubt about the theory of corporeal resurrection with elemental body. This study five critically reviews important doubts about the physical resurrection with elemental body and concludes that none of them can undermine the facts reflected by Qur’anic verses and hadiths about the elemental property of physical corporeal resurrection. These doubts include the characteristics of the inhabitants of Paradise, not being deprived of the trees of Paradise, suffering and trial, lack of spatial and temporal interference in the beings of the Hereafter, and failure to attain perfection. The reason for choosing these doubts is that on the one hand, these doubts are of special importance; On the other hand, they are less discussed in philosophical and theological works.
خلاصه ماشینی:
نگارندگان تا کنون استدلالی عقلی یا نقلی بر اثبات این مدعا نیافتهاند که ثبوت این ویژگیها برای موجودات دنیوی بهدلیل مادی بودن و عنصری بودن آنهاست؛ ازاینرو، با توجه به اینکه موجودات مادی در شرایط مختلف، اقتضائات خاصی دارند (یعنی ممکن است در دنیا اقتضای خاصی داشته باشد و در آخرت، اقتضایی دیگر)، ميتوان گفت که موجودات مادی اگرچه در دنیا رنج، سختی، خستگی، خواب، بیماری، بول و غائط، و پیری دارند، در عالَم آخرت بهدلیل شرایط و اقتضائات خاصی، چنین ویژگیهایی را نخواهند داشت؛ و چنین چیزی، نه با فاعلیت فاعل (قدرت و ارادة خداوند) ناسازگار است و نه با قابلیت قابل؛ زیرا ازیکسو خداوند قادر است و نیز اراده کرده است که جسم اخروی این ویژگیها را نداشته باشد؛ و از سوی دیگر، موجود مادی نیز قابلیت داشتن یا نداشتنِ این ویژگیها را دارد؛ بنابراين، موجود مادی در عین حال که مادی است، ميتواند این ویژگیها را نداشته باشد و چنین چیزی استحالة عقلی ندارد.
بله؛ اگر اثبات شود که این ویژگیها، ذاتیِ موجودات مادی و ناشی از مادیتِ آنهاست، موجودات اخروی بهدلیل آنکه بر اساس ادلة نقلی چنین ویژگیهایی ندارند، مجرد خواهند بود، نه مادی؛ زیرا اگر مادی باشند، بالضروره همراه با آن ویژگیهايند؛ درحالیکه بهنظر ميرسد چنین چیزی اثبات نشده است که رنج، سختی، خستگی، خواب، بیماری، بول و غائط، و پیری، ویژگی ذاتیِ موجودات مادی باشند تا در هر موطنی ـ حتی در عالَم آخرت ـ همراه با موجودات مادی باشند؛ بلکه اساساً قابل اثبات نیست؛ زیرا در همین دنیا نیز برخی از موجودات مادی به دلیل شرایط خاصی که دارند، برخی از این ویژگیها را ندارند.