چکیده:
یکی از بایستهترین زمینههای پژوهشی، شناسایی، تصحیح و چاپ میراث مکتوب پیشینیان است. بدون در دست داشتن متن منقّح از متون نمیتوان به داوری و ارزیابی آنها پرداخت و اتّکا به چاپهای مغلوط و ناهموار از متون میتواند سیر تحقیقات را به بیراهه بکشد. از جمله متونی که به ارزیابی و تحلیل کلامالله پرداختهاند، تفسیرنامههای قرآنی، میراثی بس ارجمند و درخور کندوکاو عالمانهاند، و به دست دادن چاپ انتقادی آنها از ضرورتهای تحقیق در این حیطه است. یکی از این متون تفسیر ثمانیۀ خواجه محمّد پارساست که تاکنون چاپ نشده و حتّی پژوهش درخور ذکری نیز در باب آن صورت نگرفته است. در این جستار به بررسی این تفسیر و معرّفی نُسَخ آن خواهیم پرداخت.
One of the significant requisites in the field of research is the identification, correction and publication of the written heritage left from the ancients. In the absence of a properly corrected text, no judgement and assessment can be made about it. Dependence on incorrect and inconsistent texts can lead our investigations astray. Amongst the texts that have addressed the evaluation and analysis of the Islamic Holy Book, the Qur’anic commentaries are a valued legacy worthy of scholarly survey, the production of their critical publication being of immense necessity in Qur’anic scholarship. One of such texts is Khwaja Mohammad Parsa’s Tafsir-e Thamaniya, not yet published nor even a significant study about it has been undertaken. In this inquiry, we will examine this commentary and introduce its manuscripts.
خلاصه ماشینی:
معرّفی و بررسی تفسیر ثمانیۀ خواجه محمّد پارسا و نکاتی دربارۀ حیات و آثار وی سهیل یاری گلدرّه 1 محمّدابراهیم مالمیر 2 3 چکیده یکی از بایستهترین زمینههای پژوهشی، شناسایی، تصحیح و چاپ میراث مکتوب پیشینیان است.
یکی از این متون تفسیر ثمانیۀ خواجه محمّد پارساست که تاکنون چاپ نشده و حتّی پژوهش درخور ذکری نیز در باب آن صورت نگرفته است.
2. پیشینۀ پژوهش تفسیر ثمانیۀ خواجهمحمّد پارسا تاکنون نه چاپ و نه بهتفصیل معرّفی شده است، و تنها حسن انصاری در یادداشتی کوتاه با عنوان «نسخۀ تفسیر قرآن خواجهمحمّد پارسا به خطّ عبدالرَّحمان جامی»، بهاجمال و در چند سطر، نسخۀ خطّ جامی را معرّفی و به اهمّیّت چاپ فاکسیمیلۀ آن اشاره کرده است (انصاری، 1392)؛ بنابراین، مقالۀ حاضر نخستین معرفی تفصیلی از این متن مهم است.
دربارۀ تفسیر ثمانیه چون خواجۀ پارسا در این کتاب بر هشت سوره از جزء سیام قرآن ـ یعنی، از قَدر تا هُمَزه ـ تفسیری نگاشته است، نام آن را تفسیر ثمانیه نهادهاند (بخارایی، 1354: 71)، امّا در هیچیک از نُسَخی که مورد استفادۀ ما در تصحیح این کتاب بوده است، چنین عنوانی دیده نمیشود و تنها از آن با «تفسیر خواجهمحمّد پارسا» یاد میشود.
همچنین بنا بر ترقیمۀ نخستِ نسخۀ کتابخانۀ اَسعد افندی، این اثر دستِکم دو سال پیش از مرگ خواجۀ پارسا (822ق) نوشته شده است.
نسخۀ «فذ» این نسخه که اَقدَم نُسَخِ شناختهشدۀ تفسیر ثمانیه است، مورّخ 823ق است و به شمارۀ 73 در کتابخانۀ نافذ پاشای ترکیه موجود است.