چکیده:
عشق محرک کائنات و اساس و پایۀ خلقت است که در همۀ ذرّات عالم جاری است و به واسطۀ آن، همۀ موجودات به سوی حق تعالی در حرکت هستند. عشق انواع مختلفی دارد و در جهان هستی به دو صورت تجلّی دارد: حقیقی و مجازی. عشق حقیقی مخصوص خداست و کفایت کردن به او که همۀ مظاهر جهان هستی از اوست. عشق مجازی به آنچه غیر خداست و عشق به مظاهر هستی و کائنات است. در آثار نظامی و مولانا، عشق عنصری کلیدی است که باید به آن توجّه خاصّی کرد. هدف از این پژوهش، تبیین عشق حقیقی در خمسۀ نظامی و مثنوی مولانا است که در آن به روش تحلیل محتوا، به بررسی انواع عشق، تفاوت عشق حقیقی و مجازی و ارتباط عشق مجازی با عشق حقیقی پرداخته شده است. مطابق نتایج، در بین ویژگیهایی که این دو شاعر برای عشق برشمردهاند، اشتراکات و تفاوتهایی وجود دارد. اهمیّت این تحقیق از این جهت است که دیدگاههای این دو سخنور ارزشمند را دربارۀ عشق بیان میکند و نشان میدهدکه مولانا و نظامی، هردو، عشق را یک حقیقت جاری و ساری در کائنات و عامل اتّحاد هستی میدانند و عقیده دارند که عشق حقیقی، به خدا اختصاص دارد و عشق مجازی را وسیلهای برای دستیابی به عشق حقیقی میدانند.
Love is the motive of the universe and the foundation and basis of creation, while being present in all the particles of the universe, through which all creatures are moving towards God. Love has different forms, manifesting in the universe in two ways: real and virtual. True love is just for God, and sufficient for Him who is the origin of all manifestations of the universe, and virtual love is for what is non-God, i.e., love for manifestations of existence and the universe. In the works of Nizami and Rumi, love is a key element that should be given certain attention. This study is aimed at explaining true love in Khamsa of Nizami and Masnavi of Rumi and to do so, content analysis method has been used to investigate the types of love, the difference between true and virtual love, as well as the relationship between virtual love and true love. Based on the results, there are some commonalities between the attributes considered by these two poets for love. The importance of this research is that it expresses the viewpoints of these two valuable lecturers (poets) on love and shows that both Rumi and Nizami believe in love as a current and sublime truth in the universe and the unity factor of the universe. They believe that the true love belongs to God and that virtual love is a means of reaching true love.
خلاصه ماشینی:
2. پیشینۀ پژوهش در مورد عشق در آثارنظامی و مولوی، نمونههای ارزشمندی در ادبیات فارسی میتوان یافت از جمله: - پایان نامۀ کارشناسی ارشد آقای محمّد رضا خوشبوی با عنوان «عقل و عشق در مثنوی معنوی» بهمن 81 - پایان نامۀ کارشناسی ارشد خانم سیمین انصاری فرد با عنوان« جلوههای عشق در مثنوی معنوی» خرداد 1375 و مقالههایی از جمله : - «عشق در خمسۀ نظامی » (زارع جیرهنده، 1388: 36-39) نشریه رشد آموزش زبان و ادب فارسی،شماره 89 - «شور شیرین (جستاری در تلقّی عرفانی نظامی از عشق)» (شعبان زاده، 1389: 37-94)، پژوهشنامه ادب غنایی، شماره 14 (علمی پژوهشی) - «عشق و سیمای رهروان حقیقی آن در منظومههای غنایی خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی» (رضایی حمزه کندی و حجاجی کهجوق،1398 : 171-190)، فصلنامه بهارستان سخن، سال شانزدهم، شماره43 - «استعارۀ شناختی عشق درمثنوی مولانا» (اسپرهم و تصدیقی، 1397: 87-114)، متن پژوهی ادبی، سال22،شماره76 - «مولانا و استعارۀ عشق » (ماری شیمل، ترجمۀ لاهوتی،1369: 63-94)، کیهان اندیشه شماره 30 - «گرنبودی عشق» (سجادی، 1382: 19-30)، زبان و ادبیات فارسی،شماره 42و43 - «مولانا و مثنوی: عقل و عشق از منظرمولانا» (شیرین بیگ مهاجر،1390: 50-55)،حافظ، اریبهشت،شماره81 - «عشق از نظر مولانا و ملاصدرا با تکیه بر مثنوی معنوی واسفاراربعه» (بهزاد اتونی وبهناز اتونی،1390: 41-56)، عرفانیات در ادب فارسی، شماره 9 (علمی – پژوهشی) - «آتش عشق در پنج منظومۀ فارسی» (جلالی،1389: 40-45)، کتاب ماه ادبیات، شماره 39 - «عشق حقیقی یا مجازی» (چراغ چشم، 1386: 225-240)، کتاب نقد، شماره 43 - «بررسی گونههای عشق حقیقی و تجلّی آن در آثار حکیم نظامی گنجوی » (سرّامی و خراسانی، 1394 : 21-32)، فصلنامه علمی –تخصّصی درّدری (ادبیات غنایی)، سال پنجم، شماره پانزدهم این پژوهشها موضوعی مستقل از موضوع مقالۀ حاضر را مورد نقد و بررسی قرار دادهاند و با وجود اهمیّت عشق در خمسۀ نظامی و مثنوی معنوی، تا کنون این عنصر کلیدی به صورت تطبیقی تحلیل نشده و بیشتر بررسیهای انجام شده در باب عشق مربوط به آثار این دو شاعر ارجمند به طور جداگانه میباشد.