چکیده:
تساهل به مثابه یکی از مهمترین دیدگاههای تاریخ اندیشۀ بشری بر آزادی ادیان و مذاهب تأکید میورزد و در عرفان ایرانی – اسلامی یکی از موضوعهای محوری است. این مقاله کوشیده است که به تبیین تساهل بپردازد و با تکیه بر متن مثنوی معنوی، منشأ و ویژگیهای تساهل را در نظام فکری مولوی بنمایاند. دو نظریۀ «وحدت موجود» و «تجلی و ظهور» منشأ فکری تساهل عرفانی مولوی است. او با بهرهگیری از این دو نظریه کوشش دارد که در هستی به انسان مقامی والا دهد و در دفاع از آزادی عقیده، همۀ مذاهب و ادیان را به رسمیت شناسند. بنابراین کثرتگرایی دینی، رستگاری پیروان همۀ مذاهب، رهایی از اَنانیّت، باطنیگرایی، نسبیگرایی و تأکید بر اخلاق عملی از ویژگیهای تساهل در منظومۀ مثنوی معنوی است.
خلاصه ماشینی:
بررسی منشأ و ویژگیهای تساهل عرفانی در مثنوی معنوی مولوی احمد خاتمی استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران مرتضی هادیان 1 چکیده تساهل به مثابه یکی از مهمترین دیدگاههای تاریخ اندیشۀ بشری بر آزادی اديان و مذاهب تأكيد ميورزد و در عرفان ایرانی – اسلامی یکی از موضوعهای محوری است.
پیشینۀ تحقیق در كتابهاي با کاروان حُله از عبدالحسین زرینکوب (1343) و تاریخ تمدن اسلام از علی اصغر حلبی (1372) و همچنين مقالۀ تساهل در ادب فارسي نوشتۀ جعفر شجاع كيهاني (1385) و مقالۀ رواداری، گذشت و بردباری در مثنوی مولوی نوشتۀ مرتضی فلاح (1387) و نیز مقالههای دیگر صرفاً به توصیف و بیان نمونههايي از رفتار متساهل عارفان و مولوی اشاره شده است.
» (سجادی، 1389: 223)، و مولانا برای اتحاد ظاهر (كثرت یا مخلوقات) و (واحد یا خدا)، در تمثیلي منشاء اصلی و اولیۀ نفوس انسان را از عالم مجرد، نورانی میداند كه به جهان ظلمانی جسم هبوط نموده است: منبسط بودیم و یك جوهر همهیك گهر بودیم همچون آفتابچون به صورت آمد آن نور سرهكنگره ویران كنید از منجنیق, بی سر و بی پا بدیم آن سر همه بیگره بودیم و صافی همچو آب شد عدد چون سایههای كنگره تا رود فرق از میان این فریق (مولوی، 1384: 1/40).