چکیده:
بهرام پنجم ساسانی از جنبههای متعدد در آثار منظوم و منثور ایرانی توجه مورخان، ادیبان و محققان را به خود جلب کرده است. یکی از مسائل قابل توجه دربارهی بهرام پنجم، لقب او است؛ چنانکه اغلب منابع از وی با عنوان بهرام گور یاد کردهاند. با وجود اینکه روایتهای تاریخی و ادبی، لقبِ گور برای بهرام را به گورخر یا به گور به معنی قبر نسبت دادهاند، این مسئله جای تأمل و بررسی دارد. فراوانی داستانها و افسانهها درباره بهرام پنجم، باعث چنین برداشتهایی از لقب وی شده و حتی دربارهی آن داستانسراییها و افسانهسازیهای جدیدی نیز صورت گرفته است. اگر به مسئلهی لقبسازی شاهان ساسانی توجه شود، القابِ اغلب شاهان ساسانی با شهرها و ایالتهایی خاص پیوند خورده است. از این رو، نامواژهی بهرام گور نیز در ارتباط با شهرِ گور جای بحث و بررسی دارد. هدف از تحقیق حاضر، تبیین علت ملقب شدن بهرام پنجم به بهرام گور است. در پژوهشهای انجام گرفته تاکنون، این مسئله مورد کنجکاوی قرار گرفته؛ اما به صورت انتقادی تحلیل و بررسی نشده و پاسخ قانع کنندهای به آن داده نشده است. نوشته حاضر به شیوهی تاریخی با توصیف و تحلیل انتقادی روایتها و دادهها با استفاده از منابع کتابخانهای انجام گرفته است.
خلاصه ماشینی:
در نوشته ی حاضر ابتدا سیمای بهرام گور در داستان هایی که با گورخر پیوند دارد بـه اجمـال مورد بررسی قرار می گیرد، سپس به روند لقب سازی شاهانِ دوره ی ساسانی اشاره می شود و در پایان ، روایت های داستانی مربوط به نام واژه ی بهرام گور مورد تحلیـل انتقـادی قـرار می گیرد و ریشه ی واقعی این نام واژه کاویده می شود.
٤. معنا و مفهوم نام واژه ی بهرام گور از مباحث طرح شده درباره ی سیمای بهرام گور در داستان هـا و روایـات و نیـز معیارهـای لقب گرفتن شاهان ساسانی ، این مسئله تا حدودی قابل استنباط است که «گـور» بـه عنـوان لقب بهرام پنجم ، بعید است با گورخر یا گور به معنی قبر ارتباطی داشته باشد.
این سؤال نیز مطرح است که چرا فیروز ساسـانی لقـب گـور نگرفت ، در صورتی که به استناد تاریخ همان دوره ، در خندقی که هیاطله برایش حفر کرده بودند افتاد و کشته شد؟ (پروکوپیوس ، ١٣٨٢، ٢٤) این احتمـال نیـز وجـود دارد کـه ایـن واقعیت تاریخی مربوط به فیروز، به بهرام گور نسبت داده شده باشد تا توجیهی بر لقـب او باشد (کریستن سن ، ١٣٧٨، ٢٠٤؛ زرین کوب ، ١٣٧٣، ٤٦٠).
از آنجا که القاب اغلب شاهان ساسانی با ایالت هایی مربوط بود که آنان مدتی بـر آن حکومت کرده بودند و القابی از قبیل سکان شاه ، کرمان شاه ، گیلان شاه ، کوشان شاه و غیره به این شاهزادگان داده شده بود، باید چنین پنداشت که لقب بهرام گور نیز از این گونه بـوده است .