چکیده:
هدف از این پژوهش بررسی نقش قدرت و سلطه در شکلگیری گفتمان جرم سب النبی در فقه اسلامی است. به عقیده تحلیلگران گفتمان انتقادی همچون نورمن فرکلاف گفتمان رایج در جامعه محصول حفظ قدرت و سلطه طبقه حاکم است. به تعبیر دیگر فرکلاف معتقد است طبقه حاکم میکوشد تا با طبیعی سازی ایدئولوژی مطلوب خود متن و گفتارِ (گفتمان) مورد نظر خود را به عنوان گفتمان مطلوب در جامعه مسلط کند. پرسش این پژوهش نیز آن است که آیا میتوان جرم انگاری سب النبی و به تعبیر کلانتر شکلگیری گفتمان این جرم را بر پایه دیدگاه فرکلاف قرار داد؟ در پاسخ به این پرسش میتوان دو نظر را مطرح نمود؛ یک دیدگاه مبتنی بر دلایلی همچون قطعیت و شدت مجازاتها، وجود نظریه استیلا و امام قائم به سیف، سرکوبگرانه و عدول از اصل قضایی شدن مجازاتها در جرم سب النبی معتقد است که شکلگیری گفتمان جرم سب النبی بر مبنای همان دیدگاه فرکلاف در خصوص طبیعیسازی گفتمان مطلوب حاکمیت است و دیدگاه مقابل میتوان با استناد به دلایلی همچون اهداف اصلاحی و تربیتی در مجازات سبالنبی از طریق پذیرش توبه، اصل قانونی بودن جرم و مجازات در سب النبی و ... بیان کرد که شکلگیری گفتمان سب النبی در اسلام مبتنی بر حفظ قدرت شارع نبوده است.
خلاصه ماشینی:
دلیل دوم آنکه در اسلام احترام و ارزش به نفس انسان بالاترین درجات را دارد و سلب احترام از نفس امری است استثناء، شاذ و نادر که برای آن میبایست دلایل متقن و محکمی باشد، که توسط حاکم اسلامی اجرا میشود٤ با این وجود از معدود احکام مهدورالدمی که از دید اکثریت فقها برای اعمال مجازات (قتل ) وی نیاز به اذن امام نداشته و شنونده میتواند بدون اذن امام وی ١ قهرمانی، علی و فاضل بیدار (١٣٩٨)، تحلیل گفتمان انتقادی در نهج البلاغه بر اساس تئوری نورمن فرکلاف (مطالعه موردی خطبه های علی(ع ) در جریان فتنه خوارج )، سال پنجم ، شماره نهم ، بهار و تابستان ١٣٨٩، صص ١٧٥-١٩٨ ٢ جهانگیری، جهانگیر و علی بندرریگی زاده (١٣٩٢)، زبان ، قدرت و ایدئولوژی در رویکرد انتقادی نورمن فرکلاف به تحلیل گفتمان ، دوفصلنامه پژوهش سیاست نظری، شماره چهاردهم ،پاییز زمستان ، صص ٥٧-٨٢ 3 Forensic linguistics ١١ ٤ جهت مطالعه مصادیق مهدور الدم ر.
(فرکلاف ، پیشین ، ١١٩) فرکلاف به تبعیت از میشل فوکو مفهوم قدرت را در عدم توازن و برابری میان طرفین یک گفتمان بیان میکند، همچنین وی معتقد است قدرت به معنای ظرفیت های گوناگون و متفاوتی است که اشخاص برای تولید، توزیع و استفاده از متن و در نتیجه گفتمان دارند (٩٩ :٢٠١١ ,Bake and Sibonile) در بررسی ادله ای که میتواند موید این دیدگاه باشد که شکل گیری گفتمان جرم سب النبی در جامعه اسلامی بر پایه همان دیدگاهی بوده است که فرکلاف بدان معتقد است ، یعنی حفظ سلطه و قدرت اسلام از طریق طبیعی سازی ایدئولوژی مطلوب طبقه حاکم ، به تعبیر دیگر 11 1 to naturalise شکل گیری گفتمان سب النبی از دریچه ایدئولوژی اسلامی و منطبق بر حفظ سلطه و قدرت حاکم اسلامی، میتوان چند دلیل عمده را مطرح نمود؛ ٢-١.