چکیده:
از لات، عزی و منات در قرآن، یک بار در آیات سوره نجم یاد شده است: «افرءیتم اللات و العزی / و منوه الثالثه الاخری» [النجم: ۲۰-۱۹]. از آنجا که این الهگان دارای کارکرد ثبوتی در نظام توحیدی قرآن نبوده اند عملا زمینه ای برای تداوم و بسط نیافته اند. نوشتار حاضر با کاوش در دیرینه این الهگان و بازسازی کارکردهای کهن شان می کوشد بافت معنایی آیات قرآنی مرتبط با آن ها را تبیین کند. پرسش اصلی در پژوهش حاضر این است: ایزدبانوان (لات، عزی و منات)، در دوره های مختلف تاریخی چه کارکردهایی داشتند و هر یک از این ها در کاربردهای قرآنی تا چه حد بازتاب پیدا کرده اند. مطالعات درباره جنبه های نمادشناسی لات، عزی و منات نشان می دهد که این الهگان در فرهنگ عربی نه فقط به مثابه خدایگان رجا و امید که به عنوان الهگان خوف هم تقدیس می شدند. در مجموع می توان با تکیه بر مستندات تاریخی ادعا کرد که در ترکیب آیات سوره نجم، به این خصلت های دوگانه تلویحا اشاره شده و تماما به الله، خدای یکتای اسلام بازگردانده شده اند.
Lat, ‘Uzza and Manat are mentioned once in the Qur’an, Surah al-Najm (Q. 53: 19-20). Since these deities did not have positive functions in the Islamic Monotheistic System, they have not been proposed extensively. Inquiring the background of these gods and reestablishing their functions, this research clarifies the semantic context of the verses related to them. Its main question is that “what were the functions of these gods (Lat, ‘Uzza and Manat) in different historical periods and to what extent they are reflected in the Qur’anic application?” The study of the symbolic aspects of these gods shows that they were praised and consecrated in the Arabic culture not only as deities of hope, but also as deities of fear. According to the historical evidence, one may conclude that these two characteristics are implicitly pointed out in Surah al-Najm, all of them return to the God of Islam, Allah.
خلاصه ماشینی:
دوم؛ برخلاف نظر سيناي ، رابطۀ بين الهه هاي عرب و فرشتگان نوعي تنزل مقام يا ايجاد هويت جديد براي اين الهگان توسط قرآن نيست ، بلکه بر اساس شواهد مختلف باستان شناختي که محققاني مانند جرالد هاوتينگ (١٩٩٩م ) و پاتريشيا کرونه (٢٠١٦م ) ارائه کرده اند، ميتوان گفت که الهگان لات، عزي و منات ، همگي در اصل فرشته بودند و به مثابه دختران خدا در ميان آباء و اجداد مشرکان شناخته ميشدند.
باورهاي بازتاب يافتۀ مشرکان در سورٔە نجم (رجوع شود به تصویر صفحه) هرچند اين آيات لله ، خداي يکتاي اسلام ، را منشأ اين گونه امور معرفي ميکنند، به لحاظ گفتماني درصدد آنند تا باور کساني را فرو شکنند که خاستگاه اين خصائص را خدابانواني مانند لات و عزي و منات ميدانستند چرا که باورهاي بازتاب يافته در اين آيات کاملا با جايگاه اين الهگان در اسطوره ها و آيين هاي پيشااسلامي قابل مقايسه اند.
مطابق آنچه در منابع اسلامي آمده است ، مشرکان ، بت هاي لات، عزي و منات را تمثال يا نمادي براي فرشتگان تلقي ميکردند و بدين ترتيب هم اين الهگان و هم ملائکه را دختران لله ميدانستند [براي نمونه نکـ : ٢، ج٤، صص ١٠٦٨-١٠٦٧].