چکیده:
عصر حاضر که عصرتغییرات سریع اجتماعی، فکری و فرهنگی است، انسانها را با چالشها و فشارهای متعددی روبرو نموده که مقابله موثر با آنها نیازمند کسب مهارتهای مختلف روانی و اجتماعی میباشد. بر اساس نظر سازمان بهداشت جهانی، یکی از مهمترین و اساسیترین این مهارتها، مهارت تفکرنقادانه است. بر اساس بررسیهای انجام شده، از منظر انجمن فلاسفه آمریکا، تفکرنقادانه از دو مولفه اصلی تمایلات (گرایشها) و مهارتهای شناختی تشکیل یافته که هریک از این دو مولفه نیز خود دارای اجزاء مختلفی میباشند. در این مقاله ابتدا تفکرنقادانه و مولفههای آن تعریف و اجزاء تشکیلدهنده مولفهی تمایلات و یا به عبارت دیگر ویژگیهای متفکرین نقاد، تبیین و سپس تعدادی از ویژگیهایی که برای این افراد در قرآن آمده، مطرح شده است. تحقیق حاضر، با روش تحلیل محتوای کیفی و با استقراء تام آیات قرآن صورت گرفته است. در یافتههای این پژوهش مشاهده میشود که برخی ویژگیها از قبیل علاقه و اشتیاق برای دستیابی به حقیقت، تلاش و خستگیناپذیری، ثبات شخصیت، شجاعت واستقلال در تفکر، داشتن روحیهی حق پذیری، ترجیح سخن یا عقیده یا تفکر درست بر همه چیز، انعطافپذیری و بیتعصبی، وحدت و هماهنگی شخصیت، ژرفاندیشی مداوم و توجه دقیق به نشانهها، هدفمندبودن و پرهیز از مسائل نامربوط و توسّم (نکته سنجی و زیرکی) از ویژگیهای مشترک بین روانشناسی و قرآن و ویژگیهایی چون ایمان وتقوا ، شرح صدر، خشیت الهی و ایستادگی، استقامت و ثبات در عقیده از ویژگیهای مختص به قرآن است. در بررسی تطبیقی به عمل آمده پیرامون مفاهیم این موضوع در قرآن و روانشناسی مشخص شد تفاوت اصلی این دو در خدا محوری و انسان محوری آنها میباشد که هرچند مفاهیم مطرح شده در روانشناسی کابردی تر و با جزئیات بیشتر است، اما برای آنکه این مفاهیم غنای بیشتری یابند، میبایست آنها از حالت انسان محورانه خارج نموده و بر اساس مبانی خدا محورانه اعتلا داد و بر این اساس، از چنین آموزههایی بهره جست.
خلاصه ماشینی:
در یافتههای این پژوهش مشاهده میشود که برخی ویژگیها از قبیل علاقه و اشتیاق برای دستیابی به حقیقت، تلاش و خستگیناپذیری، ثبات شخصیت، شجاعت واستقلال در تفکر، داشتن روحیهی حق پذیری، ترجیح سخن یا عقیده یا تفکر درست بر همه عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریمazarbayejani.
در حالی که تفکرنقادانه فرآیندی تحلیلی است که میتواند کمک کند که فرد در جریان یک مسئله به شیوهای مؤثر و سازماندهی شده قرار گرفته و دربارهی آن مشکل فکر کند(وینینگهام و پروسر، 20 > به طور کلی مهارت تفکرنقادانه منجر به تصمیم گیری بهتر و داشتن زندگی بهتر بر مبنای عقل واستدلال میشود و این پندار که تفکرنقادانه، تنها، داشتن دید منتقدانه به هر چیز و نپذیرفتن سریع آن است، پنداری کوتهنظرانه ا > روش تح > روش تحقیق پژوهش حاضر، روش تحلیل محتوای کیفی میباشد.
بر این اساس با جستجوی عبارت تفکر انتقادی انبوهی از مقالات و پایان نامه ها را میتوان یافت که هریک به این مبحث، البته از زاویه رشته مربوطه پرداختهاند و از این رو آوردن پیشینه این مقالات از مجال و موضوع این تحقیق خارج Hsiu-Fang & Shannon Mayring اما تحقیقاتی که با موضوع تفکر انتقادی از منظر قرآن یا روایات و به طور کلی اسلام انجام شده باشد بسیار اندک میباشد که در پاورقی لیست آنها آمده 1 و همانگونه که مشاهده میشود موضوع هیچ یک از این تحقیقها مشابهتی با تحقیق حاضر نداشته و به استخراج مؤلفههایی دیگر از تفکر انتقادی پرداخته و یا منبع مورد استخراج قرآن نبوده و سخنان امام علی( و یا نظرات مفسرین و فقیهان در این رابطه استخراج شده است.