چکیده:
در شماره قبلی فصلنامه رهآورد نور، بخش اوّل مقاله را با محورهای ذیل ارائه کردیم:
1. تبیین اهمیت و ضرورت نشر مصحف با رسم املایی؛
2. نگاهی کوتاه به تاریخ کتابت مصحف در پنج عنوان: «معرفی رسم مصحف عثمانی»، «توحید مصاحف»، «بهکارگیری انواع خطوط کوفی، ثلث و نسخ در کتابت مصحف از ابتدا تاکنون»، «توقیفی و یا اجتهادی بودن رسمالخط مصحف عثمانی» و «رابطه رسمالخط با اختلاف قرائات»؛
3. توجیهات ذکرشده از جانب طرفداران توقیفی بودن رسم مصحف عثمانی در خصوص «حروف زائد» و «حروف حذفشده» در مصحف عثمانی و پاسخ به آنها؛
4. بررسی مصداقی رسم مصحف عثمانی؛ مصادیقی چون: رسم همزه آخر واژه، بیان پایههای همزه، چسبیدگیهای نادرست، جداسازیهای بیمورد، هماهنگسازی تای مربوطه و مبسوطه، قاعده نگارش حروف زائد، شیوه کتابت صاد و سین، ابدال، شکل نگارش الف آخر کلمه.
اکنون در بخش دوم مقاله، به ادامه بررسی مصداقی رسم مصحف عثمانی میپردازیم؛ مصادیقی چون: تبیین قاعده حذف حروف و انواع همزهها، حذف یکی از دو حرف مشابه، حذف واو جمع، حذف واو و یاء اصلی کلمه هنگام التقاء ساکنین، حذف یاء آخر کلمه، حذف یاء مضافالیه در منادا، مواضع حذف همزه ابن و نگارش برخی کلمات قرآنی بر اساس رسمالخط املایی کنونی، شامل: «حذف الف بسمله، حذف لام در برخی کلمات، حذف الف در بعضی کلمات خاص و حذف واو زائد در برخی کلمات»، از جمله آنهاست.
خلاصه ماشینی:
اکنون در بخش دوم مقاله، به ادامه بررسی مصداقی رسم مصحف عثمانی میپردازیم؛ مصادیقی چون: تبیین قاعده حذف حروف و انواع همزهها، حذف یکی از دو حرف مشابه، حذف واو جمع، حذف واو و یاء اصلی کلمه هنگام التقاء ساکنین، حذف یاء آخر کلمه، حذف یاء مضافالیه در منادا، مواضع حذف همزه ابن و نگارش برخی کلمات قرآنی بر اساس رسمالخط املایی کنونی، شامل: «حذف الف بسمله، حذف لام در برخی کلمات، حذف الف در بعضی کلمات خاص و حذف واو زائد در برخی کلمات»، از جمله آنهاست.
«إِذَنْ»: این کلمه در مصحف، 31 مرتبه ذکر شده است و در همه جا، نون ـ به جهت تشبیه به تنوین منصوب ـ بخ صورت الف ثبت شده است؛ مانند: «اِنَّكَ إِذًا لَّمِنَ ٱلظَّـٰلِمِينَ» (بقره: 145)؛ (معرفت، 1386ش، ج2: 15؛ إمیل بدیع یعقوب، 2006م، ج1: 349؛ حمیري، 1435ق، جزء1: 649).
حذف همزه (نوع دوم) در مصاحف کنونی، این نوع همزه ـ برخلاف نوع اوّل که علامت همزه بر روی کلمه رسم شده است ـ به عنوان یک حرف مستقل کتابت شده است؛ ولی فاقد پایه میباشد.
حذف الف در کلمات، موجب صعوبت و اضطراب در قرائت آنها میشود و چه بسا در مواردی نیز قاری را دچار اشتباه و تردید میکند؛ به عنوان مثال، آیا در سوره حمد «مَلِک» قرائت کند یا «مَالِک»؟ گرچه در برخی مصاحف از جمله نسخه عثمانطه ـ به جهت تسهیل در قرائت ـ الف کوتاهی روی کلمه ترسیم شده است، ولی عملاً به تبعیت از رسم عثمانی، الف ممدود ترسیم نشده است.