چکیده:
در دوره خلافت علی(ع)، رویکرد حکومت در خصوص نحوه تعامل با شهروندان غیرمسلمان -اهل ذمه- تابعی از اصول دینی و دیدگاههای هیات حاکم در این خصوص بود. با توجه به اهمیت این دوره در تعیین شیوه ها و مواضع بعدی جامعه شیعیان در رابطه با جماعات اهل کتاب، این پرسش اصلی طرح شده که اهل ذمه در حکومت علوی از چه موقعیت اجتماعی برخوردار بوده و وضعیت آنان چه تفاوتی با ادوار خلفای پیشین دارد و علی(ع) به عنوان بنیانگذار رویه های حکمرانی مطلوب در جامعه شیعی در حکومت خویش با آنان چگونه رفتار کرده است؟ یافتههای این پژوهش که مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی است نشان میدهد اهل ذمه در این دوره، نسبت به دوران خلفای راشدین از آزادیهای اجتماعی و مذهبی بیشتری برخوردار و مراسمهای دینی و مذهبی خود را آزادانه اجرا و محدودیتی در این زمینه نداشتند. افزون بر این دولت علوی به مطالبات و حقوق اجتماعی آنان رسیدگی میکرده و اهل ذمه به مانند مسلمانان از وضعیت و منزلت مطلوب اجتماعی برخوردار بودهاند و تنها محدودیت اجتماعی، عدم به کارگیری آنان در ادارۀ امور مسلمین بود و اتخاذ چنین تصمیمات و سیاستی از سوی علی(ع) مبتنی بر آموزههای قرآنی و تاسی از عمل به سیره نبوی بوده است.
During the caliphate of Ali (AS), the government's approach in the case of how deal with non-Muslim citizens - the Dhimmis - was a function of religious principles and the views of the ruling body in this regard. Given the importance of this period in determining the methods and subsequent positions of the Shiite community in relation to the congregations of the People of the Book, the main question is that what was the social status of the Dhimmis in the Alawite government and how their situation was different from the previous caliphs and how did Ali (AS), as the founder of good governance practices in the Shiite community, treat them in his rule? The findings of this study, which is based on a descriptive-analytical method, show that the Dhimmis in this period have more social and religious freedoms than in the time of the Rashidun caliphs, and their religious ceremonies were freely performed and They did not have any restricted in this regard. In addition, the Alawite government took care of their social demands and rights, and the Dhimmis, like the Muslims, enjoyed a desirable social status, and the only social restriction was that they were not employed in the administration of Muslim affairs, and that such decisions and Ali (AS) 's policy was based on Quranic teachings and fear of practicing the Prophetic tradition.
خلاصه ماشینی:
بـا توجـه بـه اهميت اين دوره در تعيين شيوه ها و مواضـع بعـدي جامعـه شـيعيان در رابطـه بـا جماعـات اهل کتاب ، اين پرسش اصلي طرح شده کـه اهـل ذمـه در حکومـت علـوي از چـه موقعيـت اجتماعي برخوردار بوده و وضعيت آنان چه تفـاوتي بـا ادوار خلفـاي پيشـين دارد و علـي(ع ) به عنوان بنيانگذار رويه هاي حکمراني مطلوب در جامعه ش يعي در حکومت خـويش بـا آنـان چگونه رفتار کرده است ؟ يافتههاي اين پژوهش که مبتنـي بـر روش توصـيفي-تحليلـي اسـت نشان ميدهد اهل ذمه در اين دوره ، نسبت به دوران خلفـاي راشـدين از آزاديهـاي اجتمـاعي و مذهبي بيشتري برخوردار و مراسمهاي ديني و مذهبي خود را آزادانه اجرا و محدوديتي در اين زمينه نداشتند.
افزون بر اين دولت علوي به مطالبات و حقوق اجتماعي آنان رسـيدگي ميکـرده و اهل ذمه به مانند مسلمانان از وضعيت و منزلت مطلوب اجتماعي برخوردار بودهانـد و تنهـا محدوديت اجتماعي، عدم به کارگيري آنان در ادارة امور مسلمين بود و اتخاذ چنين تصـميمات و سياستي از سوي علـي(ع ) مبتنـي بـر آموزههـاي قرآنـي و تاسـي از عمـل بـه سـيره نبـوي بوده است .
در ايـن ميـان ضـروري اسـت در چـارچوب سياسي و حقوقي مورد بحث ، به اين پرسش پرداخته شود که در حکومت علـوي اهـل ذمـه از چه موقعيت اجتماعي برخـوردار بودنـد و علـي(ع ) بـه عنـوان بنيـان گـذار رويـه هـاي حکمراني مطلوب در جامعه شيعي، با آن جماعات چگونه رفتار مي کرد؟ فرضيه اين پژوهش بر اين پايه استوار است اهل ذمه به مانند سـاير شـهروندان مسـلمان داراي حقوق سياسي و اجتمـاعي بـوده و دولـت علـوي پاسـخگوي مطالبـات اقتصـادي و اجتماعي آنان بود.