چکیده:
حجیت عقلانی و کشف مناط آن در ظنون از ابتکاراتی است که در عصر جدید زمینهی بازسازی علم اصول را بر این پایه هویدا میسازد. عقل و خرد جمعی با برخورداری از امتیاز تائید شارع در هر دورهای میتواند زمینه شکوفایی بیش از پیش قرائت بشری از دین را فراهم آورد. در این پژوهش پس از باز تعریف مفاهیمی بنیادین همچون «عقل»، «حجیت»، «ظن» و «علم» و بیان ارزش معرفتشناختی ظنون عقلانی به عنوان پیش فرضی اثر بخش در حل محذورات، قول به اعتبار ظن معتبر با ادله عقلانی، این امکان فراهم آمده است که به حجیت ذاتی ظن، باور یابیم و ضمن بررسی ادلهی عقلایی، از این حقیقت پرده برداشته شود که آیات و اقتضائات عقلی، بر خلاف آنچه پنداشته میشود، نافی حجیت ظن عقلایی نیست و ظن عقلایی، بالطبع حجت است. امام خمینی(ره) نیز با بحث از ظنون تحت عنوان پیشنهادی، در عدم امتناع تعبد به امارات، نافی استدلال و برهان در تعبد وقوعی به امارات گردیدهاند و به دلیل پذیرش این مبنا توسط عقلا امکان امتناع را در آن وارد نمیدانند و بر پذیرش مبنای ظن عقلائی تاکید میورزند.
Abstract The rational authority and the discovery of its meanings in suspicion are among the initiatives that in the new era reveal the ground for the reconstruction of the science of principles on this basis. Collective intellect and wisdom, with the privilege of the approval of the Shari'a in any period, can provide the ground for the further flourishing of human reading of religion. In this study, after redefining basic concepts such as "intellect", "authority", "suspicion" and "science" and expressing the epistemological value of rational suspicion as an effective presupposition in solving limitations, the promise of valid suspicion with rational arguments, It is possible to believe in the inherent authority of suspicion and, while examining rational arguments, to expose the fact that verses and rational requirements, contrary to what is assumed, do not negate the authority of rational suspicion and rational suspicion. Of course, it is an argument. Imam Khomeini (ra) by discussing the suspicion under the proposed title, in not refusing to worship the UAE, has rejected the argument in the incident to the UAE and because of the acceptance of this basis by the wise do not consider the possibility of refusal in it. And emphasize acceptance on the basis of rational suspicion.
خلاصه ماشینی:
مراد از حجیّت حجیت، اسم مصدر برای حجت است و حجت در لغت، از مادهی حجاج (جوهری،1407، 1/303) و به معنای چیزی است که موجب ظفر در خصومت باشد (فراهیدی،1409، 10/3) ابن اثیر در النهایة حجت را معادل دلیل دانسته است(ابناثیر،1364، 11/329) ظاهر آن است که اصولیان نیز آن را در همین معنا به کار بردهاند، ولی ابو هلال در الفروق اللغویة، تفاوتهایی را میان آن دو ذکر کرده است(ابوهلال،1412، ۲۳۳) و از برخی کلمات اصولیان نیز برمیآید که میان آن دو فرق نهادهاند؛ چرا که دلیل را مفید علم و حجت را مفید ظن خاص دانستهاند(ابن غازی،1408، ۱۲۱- ۱۲۲)؛ چنان که مرحوم مظفر گفته است: حجت هر چیزی است که متعلق خود را اثبات کند و به حد قطع نرسد؛ و نیز گفته است: حجت هر چیزی است که از چیز دیگر، کاشف و حاکی باشد به نحوی که آن را اثبات کند(مظفر، اصول الفقه،1387، 3/14) چنان که پیدا است، از این کلام و کلمات مانند آن بر میآید که اصولیان، معنای حجیت را کاشفیت از واقع، به شرط مثبت بودن دانستهاند و اگر حجیت چیزی را نپذیرفتهاند، به این جهت بوده است که یا آن را مانند شک، کاشف از واقع ندانستهاند و یا مانند ظن مطلق، کاشف از واقع، لکن غیر مثبت دانستهاند.