چکیده:
دانش مشکل الحدیث یکی از شاخه های مهم دانشهای حدیثی است. فهم احادیث مشکل و دستیابی به مراد معصومان، نیازمند ساز و کاری منطقی و علمی است که اولین مرحله آن آگاهی از زمینه های پدید آمدن مشکل و سپس پیگیری حل دشواری های حدیث است. این نگاشته با استقصای روایات مشکل در مجموعه منابع حدیثی شیعه و سنی دوازده زمینه پدید آمدن مشکل الحدیث را با این عناوین مطرح کاویده و به حوزههای مربوط ازجاع داده است: 1. آسیب های دامنگیر، 2. غرابت واژه، 3. چند معنایی واژه، ۴. وجود اصطلاح، ۵. پیچیدگی یا ابهام ساختار، ۶. بیان مجازی، 7. جدا افتادن از قرینهها، 8. اسباب ورود حدیث، 9. والایی محتوا،10. تخصصی بودن روایت، 11. اختلاف و ناسازگاری درونی، 12. تعارض و ناسازگاری بیرونی
The science of mushkil al-hadith is one of the major sciences pertaining to hadith. Comprehension of difficult hadiths and attaining what the Infallibles have meant, require a logic and academic mechanism the first phase of which is awareness of the grounds of emergence of the problem and then following up the solution for difficulties of hadith. Having deeply investigated the difficult traditions in the collection of Shi‘a and Sunni hadith sources, this writing has sought twelve grounds for emergence of mushkil al-hadith under the following titles and has referred to the relevant fields: 1) involving damages; 2) oddity (gharaba) of the word; 3) polysemy; 4) existence of terms or expressions; 5) complexity of the structure; 6) metaphorical statement; 7) separation from indications; 8) the causes of issuance of hadith; 9) exaltedness of the content; 10) the tradition being specialized; 11) intrinsic difference and discord; 12) extrinsic contradiction and discord.
خلاصه ماشینی:
حدیث مشکل، آسیبشناسی، اختلاف حدیث، ابهام، مجاز طرح مسأله مجموعههای حدیثی گاه دربردارنده روایاتی است که فهم آنها برای شمار قابل توجهی از دریافت کنندگان آن، دشوار بوده و مشکل جلوه میکند.
چندمعنایی واژه برخاسته از چند معنایی ماده کلمه یا حاصل کاربردهای متعدد در طول زمان و یا آمیختگی با برخی کاربردها در زبانهای دیگر است که همه اینها، سبب اجمال واژه و و ابهام روایات در بردارنده آنها میشود.
حدیث و انس با آن تا حدود زیادی، به فهم زبان پیامبر صلیاللهعلیهوآله و اهل بیت: نزدیک شدهاند؛ برای نمونه، حدیث مشهور پیامبر اکرم۹ درباره احکام شهر مدینه مشتمل بر دو اصطلاح است که معنای آنها با مراجعه به کتابهای غریب الحدیث و شرح حدیث روشن میشود.
ندیدن همه روایات در کنار هم سبب شده است که پذیرش روایات عمومیت شفاعت، به ویژه در حیطه ظلم به دیگران با مشکل روبهرو شود؛ برای نمونه حدیث نبوی زیر ممکن است با اشکال روبهرو شوند: لِکُلِّ نَبِی شَفاعَةٌ وَ إنّی خَبَأتُ شَفاعَتِی لِأهْلِ الْکَبائِر مِنْ أُمَّتی یَوْمَ الْقِیامَة؛ 1 هر پیامبری شفاعتی دارد و من شفاعتم را برای مرتکبان گناه کبیره از امّتم در روز قیامت اندوختهام.
9. والایی محتوا گفتنی است که اینها همه زمینه و علتهای پدید آمدن دشواری در روایات نیستند، بلکه محتوای والای برخی احادیث و برتر بودن آنها از فهم انسانهای عادی و گاه دانشوران فرهیخته، دریافت معنا و مراد گوینده را دشوار میکند.
تعارض روایت با این پیشفرضها و اصول پذیرفته شده، سبب دشواری در پذیرش یا فهم معنای روایت میشود و حدیث را مشکل جلوه میدهد.