چکیده:
جلال آل احمد به شهادت داستان ها، مقالات و رفتار سیاسی اش، همواره با مسائل ایران درگیر بوده و همراه با دلمشغولی مداوم نسبت به فرهنگ، سیاست، اقتصاد و جامعه ایران، 'درد ایران' و دغدغه وضعیت حال و آینده ایرانیان داشته است. آل احمد زندگی پرتلاطم و اندیشه رو به تکامل و متحولی داشته که در آثار گوناگون وی نمود یافته است و با نگاهی تاریخی به سیر زندگی و آثارش قابل بررسی می باشد. او در محیط مذهبی متولد، در فضای مذهبی به بلوغ و در جوانی از مذهب گسست و به حزب مارکسیست توده پیوست. در ادامه راه به سوسیالیسم گرایش پیدا کرد و بعد عضو حزب نیروی سوم شد، چشمداشتی هم به جریان ملی دکتر مصدق داشت. ولی بعد از کودتای 28 مرداد 1332 در خود فرو رفت و به دنبال گمشده خود می گشت تا اینکه سرانجام با انتشار آثاری همچون 'غرب زدگی'، 'خسی در میقات' و 'در خدمت و خیانت روشنفکران' و پیوستن او به اندیشه کلیت اسلام و دفاع از خون شهیدان 15 خرداد 1342، نشان داد که راه نجات را یافت و از ماکسیسم و سوسیالیسم برای همیشه گسست. آل احمد تا هنگام مرگ از اسلام در برابر غرب گرایی رژیم شاه دفاع نمود، اگر چه بازگشت او به اسلام بیشتر از آن که جنبه مذهبی داشته باشد جنبه سیاسی داشت، او ریشه های فرهنگ و پیوند مردم ایران را در اسلام یافته بود.
خلاصه ماشینی:
با آل احمد و کتاب «غرب زدگي» وي، برخلاف نسل اول منورالفکران ايراني که در نخستين مواجهه هاي خود با دوران مدرن به شدت جذب ارزش هاي جديد حاصل از عصر و جهان بيني روشنگري شده بودند، گفتمان و نسل تازه اي از روشنفکران ايراني پديد آمد که بر نقد غرب و مدرنيته و بر اصالت ها، هويت و سنت تاريخي خويش تأکيد ميکردند.
بدين ترتيب ، سرنوشت روشنفکراني که آزادي و مشروطيت را يکي از مهم ترين ايده هاي ترقيزا تلقي ميکردند، با سرنوشت حزب توده به مثابه نخستين حزب سياسي مدرن که پس از بيست سال فرمانروايي رضاشاه پا به عرصۀ وجود نهاد، به نوعي در آميخت ؛ زيرا حزب توده که جذب کنندة اين روشنفکران بود، در ابتداي تأسيس خود بيش از هرچيز، به منزلۀ جبهه اي مردمي ومتحد بر ضد ديکتاتوري رضاشاه تلقي ميشد و تودة بزرگي از مردمان آزاديخواه و ملي و پيشرو که وجه اشتراک سياسي آنان تأمين استقلال سياسي کشور و ايجاد يک حکومت دموکراتيک در ايران بود، عضو رسمي حزب يا هواخواه آن بودند(کاتوزيان ، .
ترجمه هاي اين دوره نيز ادامه راه و مضمون غرب زدگي هستند؛ «کرگدن »(١٣٤٥)، «عبور از خط »(١٣٤٦) و «نفرين زمين »(١٣٤٦) نمونه هايي از اين آثار است و بالاخره آن چه جلال به دنبال آن بود در کتاب مهم ديگر او يعني «در خدمت و خيانت روشنفکران »- که به تعبير خودش پس از واقعه ١٥ خرداد ١٣٤٢ و در واقع در واکنش به بيتفاوتي روشنفکران زمانه - اش نسبت به اين واقعه به رشته تحرير در آورد (آل احمد، ١٣٧٦: ١٥)- تکامل يافت .