چکیده:
در مبانی جامعه شناسی، هر فرد در جامعه دارای پایگاه اجتماعی خاصی است و
در قبال این پایگاه، نقش خاصی نیز بر عهده ی وی می باشد . با بررسی
برهه هایی از زندگی ادبی - اجتماعی شهریار، آشکار می گردد که پایگاه و نقش
اجتماعی این ادیب، دچار فراز و فرودهایی بوده است؛ به گونه ای که گاهی
زمینه جهت حضور موثر وی در جامعه (برون گرایی) مهیا شده و توازنی میان
پایگاه و نقش اجتماعی وی حاصل می شود؛ اما در برهه ای هرچند کوتاه،
عزلت گزینی از جانب شهریار و بی اعتنایی نسبت به نقش اجتماعی مورد انتظار
(درون گرایی)، سبب کم رنگ شدن پایگاه اجتماعی وی می شود . در این میان،
نقش ارگانهای اجتماعی و نهادهای ادبی در شکل گیری دو حالت درون گرایی
و برون گرایی این هنرمند نیز بی تاثیر نبوده است.
خلاصه ماشینی:
با بررسی برهههایی از زندگی ادبی- اجتماعی شهریار، آشکار میگردد که پایگاه و نقش اجتماعی این ادیب، دچار فراز و فرودهایی بوده است؛ بهگونهای که گاهی زمینه جهت حضور مؤثر وی در جامعه (برونگرایی) مهیّا شده و توازنی میان پایگاه و نقش اجتماعی وی حاصل میشود؛ امّا در برههای هرچند کوتاه، عزلتگزینی از جانب شهریار و بیاعتنایی نسبت به نقش اجتماعیِ مورد انتظار (درونگرایی)، سبب کمرنگشدنِ پایگاه اجتماعی وی میشود.
در این مرحله، شهریار با گوشهنشینی، اجتناب از پذیرش مصاحبهگران و عدم حضور در میان مردم و جامعه، نشانههایی از درونگراییِ شخصیّتی -که بخشی از مبحث «ضربهی فرهنگی» 2 در علم جامعهشناسی است- را پدیدار میکند.
شهریار در ابیات ذیل از بیتوجهی جامعه نسبت به پایگاه اجتماعی و هنری خود گلایهمند است: «گوهرشناس نیست در این شهر، شهریار / من در صف خزف چه بگویم که چیستم» (شهریار،1387: 289).
با توجه به اشتراک روحیّهی ادبی و اجتماعی میان اهل ادب، این حس مردمدوستی را میتوان در اشعار شهریار نیز مشاهده نمود.
در دوران زندگی ادبی و اجتماعی وی - به غیر از دورانانزوا که اشاره شد- خوشمشربی ایشان، تمایل به برقراری ارتباط و دیدار با مردم، هنرمندان، مسئولان حکومتی و توجه به موضوعات اجتماعی و حضور در ابعاد مختلف اجتماع، نشانههایی از برونگرایی و اندکبودن محدودهی فاصلهی اجتماعی او است و این نشان از توازنِ میان پایگاه و نقش اجتماعی شهریار دارد: 1.
پس توجه به ابعاد مختلف پایگاه اجتماعی هنرمندان، لازمهی حیات فرهنگی هر جامعهای است و در این حالت است که اهل ادب و هنر میتوانند به ایفای نقش اجتماعی، فرهنگی و هنری خود بپردازند.