چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی منشاء حقیقی اعتبارهای آزادی و هستی انسان در قرآن است. در این راستا مبتنی بر روش تفسیری قرآن به قرآن و با تکیه بر تبیینی که علامه طباطبائی از انسان ارائه میدهند، دستیابی به منشاء اعتبارهای آزادی بررسی گردیده و به پیروی از علامه طباطبائی ماجرای هبوط، محور روایت انسان قرار گرفت. نتایج نشان داد که انسان به واسطه بُعد روحانی خود، که از سنخ اسماء و خزائن الهی است، خلیفه خداوند بر تمام هستی معرفی شده و همین بُعد انسانی در عالم ذر به فقر ذاتی خویش آگاهی یافته و درک میکند که در هیچ یک از شئونی که به واسطه خلافت خداوند بر هستی دارا است، مستقل از خداوند متعال نیست. خلیفه به تبعیت از مستخلِف، خویشتن را دارای حق اعمال اراده آزاد و حاکمیت مطلق و حق اعمال تصرف عام مییابد. موجودی که دارای چنین حقی است، یعنی دارای آزادی میباشد، البته نه به وجه استقلالی.
The purpose of the present study is to review the true origin of the validity of human freedom and existence in the Qur’an. In this regard based on the method of the Qur’an to the Qur’an exegesis and relying on the interpretation presented by Allama Tabataba’i about humans, the origin of freedom validity is explored. Following Allama Tabataba’i, the story of Hobut (the fall of man) is considered as the focus of human narration. The results showed that man due to his spiritual aspect, is akin to the divine names and treasures. He is introduced as the caliph (successor) of God in all existence and this human aspect gains awareness of his innate poverty in the world of Zar so understands that he is not independent from God Almighty in any of the status he has gained as result of His succession. The caliph following his Lord, regards himself of free will, absolute sovereignty, and general authority. Yet he has the right of freedom but is independent.
خلاصه ماشینی:
نتایج نشان داد که انسان به واسطه بُعد روحانی خود، که از سنخ اسماء و خزائن الهی است، خلیفه خداوند بر تمام هستی معرفی شده و همین بُعد انسانی در عالم ذر به فقر ذاتی خویش آگاهی یافته و درک میکند که در هیچ یک از شئونی که به واسطه خلافت خداوند بر هستی دارا است، مستقل از خداوند متعال نیست.
به همین دلیل است كه علامه طباطبایی ابتدا مجموعه چند آیه از یک سوره را که سیاق واحدی دارند، ذکر میکند و به بیان مفردات، وجوه اشتقاق و مباحث لغوی میپردازد، سپس در بخش «بیان آیات»، به تفکیک هر آیه، کار تفسیر و تبیین مفاهیم را با مدد آیات مشابه این آیه در سراسر قرآن كریم پی میگیرد (برای مطالعه بیشتر ر.
خلافت الهی انسان حال انسانی که به فقر و احتیاج ذاتی خود به درگاه ربوبی اشهاد یافته است به عنوان خلیفه خداوند متعال نیز برگزیده میشود.
اما ازآنجا که برای رسیدن، به مقتضای اسفلالسافلین لازم است در مراتب هستی تنزل یابد، این فرآیند باید به صورتی محقق شود که طی آن انسان حقیقت الهی خویش را فراموش نکرده و از انسانیت خود سقوط نکند.
لاک این معنا را تعمیق بخشیده و با شناسایی قانونی که برآمده از رأی و نظر مردمی است، به عنوان تنها عامل مجاز برای محدود کردن آزادی، معتقد میباشد آزادی آن است که در محدوده قانون، انسان بتواند هرچه میخواهد انجام دهد و در اعمال خود تابع اراده متغیّر، نامشخص و خودسر فرد دیگری نباشد (لاک، 1392: ص190).
در واقع تشریع دین این حقیقت را متذکر میشود که در زندگی دنیایی امکان تحقق اِعمال حاکمیت مطلق و تصرف عام و آزادی مطلق برای انسان وجود ندارد.