چکیده:
هدف پژوهش حاضر ارائه «منظومه فکری آزادی» مبتنی بر اسناد دینی است. با حدیثشناسی واژه «حریت» مشخص شد که تدوین منظومه فکری آزادی برای پاسخ به همه پرسشهای آن امکانپذیر است. مطابق متن احادیث اهل بیت(ع)، آزادی و حرّیت انسان قراردادی و اعطایی از سوی بشر نیست و تنها بر «جعل» الهی استوار بوده و خداوند انسانها را آزاد قرار داده و آزاد آفریده و استعداد آزاد زیستن به او بخشیده است. با تأمل در احادیث امامان درباره آزادی ثابت شد که چرایی و فلسفه آزادی، تکامل معنوی و عبادت خداست و برترین عبادت نیز عبادت احرار و آزادگان است. در ماهیت آزادی و حقیقت آزادگی، صفات ثبوتی و سلبی بسیاری نقش داشته و همه آنها در حدیث اهل بیت(ع) وجود دارد. بدیهی است که در شناخت بایدها و نبایدهای آزادی و آزادگیو وظایف مردم در ارتباط با آزادی و آزادگان، دلایل اهمیت و ضرورت آزادیشناسی و آزادیخواهی و آراستگی به حرّیت نهفته است.
The purpose of the present study is to display “the doctrine of intellectual freedom” based on religious references. By searching and analyzing the term “Horriyat” in Islamic traditions, it was determined that it is possible to set the doctrine of intellectual freedom to answer all likely questions in this regard. According to the content of Ahadith from Ahl al-Bayt, human freedom and Horriyat is not contractual or presented by mankind but it just relies on the divine “command” as God has created humans and bestowed them the gift of freedom and the free living. Reflection upon the Ahadith of Imams about freedom proved that the cause and philosophy of freedom is the spiritual evolution and praying to God; and that the highest prayer belongs to the free men and women. As for the essence of freedom and the truth of liberty, there are many positive and negative features that all have been mentioned in the Ahadith of Ahl al-Bayt. It is evident that in recognition of freedom and people’s duty about that and free people, the underlying causes and significance of knowing and seeking freedom and having Horriyat is embedded.
خلاصه ماشینی:
فرهنگ علوم سیاسی پنج معنی برای آزادی آورده و مینویسد: اختیار فعل یا ترک فعل، داشتن حق انجام هر عملی تا حدی که حق دیگران مورد تجاوز قرار نگیرد، مصون ماندن از اراده مستبدانه دیگران، استقلال و رهایی فرد یا گروه از ممانعتهایی که به وسیله دیگر افراد، گروهها و یا حکومت برقرار شده باشد، وضع و موقعیتی که اجبار جامعه و افراد را بر شخص، به حداقل ممکن کاهش دهد، به طور اعم به مجموع آزادیهایی نظیر آزادی سیاسی، آزادی مذهبی و آزادی نطق و بیان اطلاق میشود (آقابخشی و افشاریراد، 1374: ص129).
فإنا ننقذهم إن أطاعونا من النار إلى دار القرار، و نلحقهم من العبودیة بخیار الاحرار» (امام حسن عسکری، 1409ق؛ بحرانی، 1403ق: ج1، ص121؛ ج 4، ص307؛ فیض کاشانی، 1415ق: ج1، ص150)، «پیامبر خدا(ص) فرموده است: بهترین والدین شما و سزاوارترین آنان بر سپاسگزاریتان محمد و علی است، و علی بن ابیطالب گفته است: شنیدم پیامبر خدا(ص) میفرمود: من و علی دو پدر این امّتیم و حق ما بر آنان از حق والدینشان بزرگتر است، زیرا اگر آنان از ما اطاعت نمایند، از آتش جهنم به سوی بهشت جاویدان نجاتشان میدهیم و از بردگی به برگزیدگان آزادگان ملحق میکنیم».
مطابق متن احادیث اهل بیت(ع)، آزادی و حرّیت انسان قراردادی و اعطایی از سوی بشر نیست و تنها بر «جعل» الهی استوار بوده و خداوند انسانها را آزاد قرار داده و آزاد آفریده و استعداد آزاد زیستن به او بخشیده است.
مطابق متن احادیث اهل بیت(ع)، آزادی و حرّیت انسان قراردادی و اعطایی از سوی بشر نیست و تنها بر «جعل» الهی استوار بوده و خداوند انسانها را آزاد قرار داده و آزاد آفریده و استعداد آزاد زیستن به او بخشیده است.