چکیده:
بحث ماهیت وحی و کیفیت نزول آن، از آغاز بعثت پیامبر(ص) کانون توجه اندیشمندان بوده است. فرا بشری بودن مبدأ وحی و بشر بودن دریافت کننده آن، فرآیند فهم و حقیقت وحی را دشوار کرده است، در دوره معاصر با گسترش علوم تجربی و تفکرات مادی گرایی، برخی از مفسران و قرآن پژوهان در ایران وجهان اسلام تحلیل های جدیدی از وحی ارائه داده اند که بیشتر بر اساس تجربه دینی است و درباره وحی ونقش پیامبر(ص) در آن به لوازم ونتایجی رسیده اند که متفاوت وگاه متناقض با دیدگاه های رایج در این باب است. در واقع اختلاف در تفسیر این پدیده نزد برخی مفسران وقرآن پژوهان شاهدی براین مدعاست. پژوهش پیش رو ناظر به تفسیر وحی از نگاه برخی مفسران وقرآن پژوهان معاصر است که تبیین های نوینی از پدیده وحی و فرآیند آن، ارائه داده اند. در واقع تلاش برای یافتن علل طبیعی و تجربی امور و پرهیز از نسبت دادن نادانستهها به غیب، نه تنها خداشناسی را تغییر داد بلکه در تفسیر پدیدههایی که ماوراء الطبیعی خوانده میشوند، نیز دگرگونی ایجاد کرد.
خلاصه ماشینی:
فرا بشري بودن مبدأ وحي و بشر بودن دريافت کننده آن، فرايند فهم و حقيقت وحي را دشوار کرده است، در دوره معاصر با گسترش علوم تجربي و تفکرات مادي گرايي، برخي از مفسران و قرآن پژوهان در ايران و جهان اسلم تحليل هاي جديدي از وحي ارائه دادهاند که بيشتر بر اساس تجربه ديني است و درباره وحي ونقش پيامبر در آن به لوازم و نتايجي رسيدهاند که متفاوت وگاه متناقض با ديدگاههاي رايج در اين باب است.
)معرفت، ٣١٨٣، ج٩: ١١١( تفسير به شيوه عقلني افراطي، بر اثر موجهاي سياسي، اجتماعي در اين چند دهه 10 اخير پديد آمده است و خودباختگي برخي نويسندگان در مقابل تهاجم فرهنگي عصر، آنان را وا داشته تا هر گزارش غيبي يا پديده غير قابل تفسير مادي را با تأويلت غير منطقي و بياساس توجيه کنند و به اصطلح طوري وانمود کنند که دين و قرآن همان را ميگويند که علمگرايان محض باور دارند و پيشخود خواستهاند تا رضايت و پذيرش غربيان را جلب نمايند، غافل از آنکه خود مجذوب آنان شدهاند و ميکوشند گزارههاي وحي را نيز با خود همراه کنند.
حقيقت نبوت همان ارتقاي نفس نبوي به مقام عقل فعال است که حقايقي از آن به صورت معارف و علوم در آيينه روح او منعکس ميگردد، آنگاه قوه خيال اين حقايق را متناسب با واقعيت خود به صورت کلم فصيح و بليغ درک کند و سپس صورتي محسوس از آن در حس مشترک منعکس ميگردد و نفس نبوي با گوش خود کلم الهي را ميشنود و فرشته وحي همان عقل فعال است که در عالم مثال به صورت موجودي مثالي نمايان گرديده و گاهي نيز به صورت انساني در عالم طبيعت متمثل ميشود.