چکیده:
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران یکی از مترقیترین قوانین اساسی دنیا محسوب میشود. جامعنگری و اشراف کامل به امور و موضوعات مختلف از برجستگیهای آن است. توجه کامل و ویژه قانون اساسی ایران به حقوق شهروندی در ابعاد مختلف، مایه مباهات در سطح بینالمللی به ویژه در جوامع اسلامی است. گرچه واژه حقوق شهروندی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به کار نرفته، اما بارها از تعبیراتی چون حقوق ملت، حقوق عمومی، حقوق عامه، حقوق فردی، اجتماعی استفاده شده است. از جمله حقوق شهروندی مصرح در قانون اساسی ایران میتوان به آزادی عقیده، آزادی بیان، تساوی در مقابل قانون، مصون بودن جان، مال، مسکن و شغل از تعرض، تشکیل اجتماعات، انتخاب شغل دلخواه، تامین اجتماعی، آموزش و پرورش رایگان، حق دادخواهی، حق تابعیت و حق اقامت اشاره کرد.هدف از این نوشتار اثبات جامعیت قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در توجه ویژه و کامل به حقوق شهروندی و ملت بزرگ ایران است که آن را از قانون اساسی سایر کشورهای جهان متمایز میکند.
خلاصه ماشینی:
تبیین حقوق شهروندی برای ملت و ایجاد مطالبهگری در آنان و گوشزد کردن حقوق شهروندان به دولتمردان و مسئولان نظام برای ساختن جامعه ای ایدهآل و نمونه اسلامی، ضرورت طرح مسئله و اهمیت موضوع را دو چندان میکند؛ چرا که در صورت عملی شدن اصول قانون اساسی در حوزه شهروندان، میتوان ادعا کرد که همه آرمانهای حضرت امام خمینی(ره) و اهداف بلند جمهوری اسلامی ایران در این حوزه تحقق پیدا کرده است.
(احمدی نژاد، 1391: 34) در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با توجه به ماهیت اسلامی بودن آن و ارزشی که برای حفظ کرامت و حیثیت افراد جامعه قائل است، حقوق مهمی برای شهروندان با عنوان حقوق ملت در نظر گرفته شده، ولی اصطلاح و واژه «حقوق شهروندی» برای اولین بار با صدور بخشنامه رئیس وقت قوه قضائیه در 20 فروردین سال 1383 در مورد رعایت حقوق شهروندان که با عنوان «احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی» به تصویب مجلس شورای اسلامی نیز رسیده بود، وارد نظام حقوقی ایران شد.
همان گونه که گاهاً از عناوین حقوق بشر یا حقوق انسان نیز در بیان حقوق شهروندی استفاده میشود، اما باید توجه داشت که حقوق ملت و حقوق شهروندی از این جهت که بیانگر حقوق افراد متعلق به یک اجتماع یا کشور مشخص هستند، ترادف بیشتری با یکدیگر دارند تا حقوق بشر یا حقوق انسان که بدون انحصار خاص و به صورت عام، به حقوق تمامی ابنای بشر اطلاق میشود که در اینجا به استنادات و تشریح برخی حقوق شهروندی مصرح در قانون اساسی پرداخته میشود: 1) برخورداری همه مردم از حقوق مساوی براساس اصل نوزدهم «مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود».