چکیده:
امیرخسرو دهلوی (651-725ﻫ.ق) از شاعران عارف فارسیگوی نیمۀ دوم قرن هفتم و نیمۀ اول قرن هشتم هجری هندوستان است. منظومۀ ادبی-تاریخی «دُوَلرانیخَضَرخان» از مثنویهای اوست که مشتملبر 4519 بیت است. این مثنوی به بحر هزج مثمن مقصور یا محذوف در داستان واقعی عشق خضرخان، پسر علاءالدیّنمحمّدشاهخلجی با «دیولدی» دختر راجهگجرات است. امیرخسرو ابتدا این داستان را به نثر فارسی نوشت و سپس به دستور سلطان آن را در 715 ﻫ.ق به نظم در آورد. توجه به آموزههای تعلیمی بهصورت مستقیم و غیرمستقیم از زبان شخصیتهای داستانی دولرانی و خضرخان بیان شده است. این پژوهش، به شیوة توصیفی- تحلیلی و استواری بر چارچوب نظری میکوشد به این پرسش پاسخ دهد که شاخصترین انواع مضامین اندرزی و همچنین علل و انگیزۀ تعلیم در منظومۀ غنایی دولرانی و خضرخان در چیست؟ مطابق با دستاوردهای تحقیق، اصلیترین علت و انگیزۀ انعکاس مضامین تعلیمی در داستان دولرانی و خضرخان، تنبه و عبرت است. همچنین در منظومۀ غنایی دولرانی و خضرخان، پیوستگی و آمیزش مضامین غنایی و تعلیمی به روشنی نشان میدهد، امیرخسرو در پی طرح این موضوع بوده است که برای رسیدن به کمال در یک رابطۀ عاشقانه، توجه به آموزههای تعلیمی جایگاه مهم و بلندی دارد.
خلاصه ماشینی:
همچنـين در منظومـۀ غنـايي دولرانـي و خضـرخان ، پيوسـتگي و آميزش مضامين غنايي و تعليمي به روشني نشان ميدهد، اميرخسرو در پي طرح اين موضوع بوده است که براي رسيدن به کمال در يک رابطۀ عاشقانه ، توجه به آموزه هاي تعليمـي جايگـاه مهـم و بلندي دارد.
اميرخسـرو دهلـوي از شاعران عارف زبان فارسي است و براي عرفاي شاعري که اخلاق مدار بودنـد، توجـه بـه مسـائل اخلاقي مهم بوده است ؛ البته واضح و مبرهن است که قدماء قصه -حتي منظومه هاي عاشـقانه - را بهانه و دستاويزي براي بيان مضامين اندرزي در نظر ميگرفتند؛ ازاين رو شاعراني که منظومـه هاي غنايي ميسرودند، ميکوشيدند تا از هر فرصتي بـراي تعلـيم مفـاهيم اخلاقـي بهـره گيرنـد.
تقسـيمات داسـتان منظومـۀ دولرانـي و خضـرخان برحسب موضوعات داستاني، از آغاز زندگي دولراني و خضرخان تا پايان آن است کـه در ضـمن آن ، به وقايع تاريخي و اجتماعي و ادبي شبه قارة هند نيز اشاره ميکند.
محمدصادقي، در سال ١٣٩٥ در مقالـه اي بـا عنـوان «بررسـي برخـي از عناصـر داستان در منظومۀ دولراني و خضرخان اميرخسرو دهلـوي» کـه در همـايش ملـي ادبيـات غنـايي دانشگاه آزاد اسلامي واحد نجف آباد اصفهان ارائه شد، به بررسي سـاختار داسـتاني ايـن منظومـۀ عاشقانه پرداخت .
٢-١- علل رويکرد تعليمي در منظومۀ غنايي دولراني خضرخان ٢-١-١- ترغيب و تشويق هدف از ارتباط افراد با يکديگر انتقال اطلاعات ، بيان خواسته ها، سـرگرمي و حتـي بيـان عقايـد و بازگوکردن درستيها و نادرستيها از ديدگاه همديگر است کـه يکـي از آن هـا ترغيـب و تشـويق است و بسياري از ارتباط هاي آدمي، تشويق و ترغيب به نوعي گرايش خاص است ؛ «چراکـه اگـر اين عمل به درستي صورت پذيرد، شخص به آن عمل خواهد کرد» (ميلر، ١٣٦٨: ٢٣٨).