چکیده:
مسئله جواز سهو النّبی از جمله مسائل اختلافی میان فرق اسلامی است و هر گروه با استناد به آیات، روایات و دلایل عقلی به ردّ نظریه مخالف پرداختهاند. در میان شیعیان نیز علیرغم نظر مشهور، کسانی قائل به سهوالنّبی در برخی از مراتب هستند. در این پژوهش، آیات قرآن، تفاسیر و اصول محکم که به طور مستقیم و غیرمستقیم سهو رسول خدا, را به طور مطلق ردّ میکنند، مورد ارزیابی قرار گرفتهاند. ثمره این بحث در مسئله عصمت پیامبر و حجیّت قول، فعل و تقریر ایشان و نیز میزان اعتماد مردم به سیره آن حضرت ظاهر میگردد و نقش مهمّی در علوم فقه، کلام و ... خواهد داشت.
خلاصه ماشینی:
». (کهف: 61) شبههای که در این آیه شده این است که چگونه برای حضرت «یوشع» حالت فراموشی و غفلت اتفاق افتاد؟ و آیا مراد از «نسیا» حضرت یوشع و حضرت موسی} است یا فقط حضرت یوشع منظور است؟ جوابی را علامه طباطبایی برای این شبهه ذکر نمودهاند: اگر ما بگوییم «یوشع» نبی بود باز هم وسوسه شیطان مانعی ندارد، چون وسوسه شیطان حتّی راجع به انبیا اگر در حد آزار رساندن و ایذاء و در تعب انداختن باشد مانعی ندارد، زیرا دلیل عقلی بر منعش نداریم.
«نسیان» در آیه مورد بحث هم به همین معنا است، چون حضرت آدم به سبب برخی از پندارهایی که خود را به آن دل مشغولی داده بود، پنداشت که این پیام خدا یک دستور حتمی نیست و میتوان با آن مخالفت کرد.
پاسخی که در این مورد دادهاند اینکه حضرت موسی} گفت این عمل از شیطان است به این معنا نیست که شیطان در من وسوسه کرده و بر من چیره گشت، بلکه شیطان مقدّماتی را فراهم کرد که منجر شد من به این زحمت دچار شوم چون شیطان گاهی برای اولیاء خدا ایجاد مزاحمت میکند.
یکی اینکه جمله «سَنُقْرِئُکَ فَلا تَنْسَی» یعنی ما قرآن را برای تو میخوانیم و ضمانت میکنیم که فراموش نکنی، یعنی چه؟ و چرا رسول خدا, شروع به بازگو کردن آیات میکرد تا کاتبان وحی آن را بنویسند؟ دوّم اینکه جملۀ «اِلَّا مَا شَاءَ اللهُ» به چه معنا است و این استثنا در جمله یعنی چه؟ پاسخ پرسش اوّل به این ترتیب است که چون حضرت این را میدانست که قرآن کریم دو بُعد اساسی دارد و صرفاً معانی و پیامهای الهی مقصود نیست، بلکه الفاظ، عبارتها، جملهها و ترکیب ساختاری ادیبانه نیز هدف است.