چکیده:
فلسفه وجودی نظارت، اصلاح و بهبود اوضاع است، نظارت به طور ساده، مقایسه بین هست ها و بایدها و نیز به کارگیری اقدامات اصلاحی پس از نظارت در جهت از بین بردن شکاف وضع موجود یا "هست ها" با وضع مطلوب یا "بایدها" است. اقدامات اصلاحی در جهت رفع مشکلات و معضلات، تقویت نقاط قوت، تبدیل نقاط ضعف، نارسایی ها و تهدیدات به نقاط قوت به کارگیری شود تا رضایت افراد جامعه حاصل شود. نظارت از شیوه های بسیار موثر در اداره امور اجتماعی و حکومتی است. طبیعی است اگر انسان بداند عملکرد او از راه های مختلف مورد کنترل و در نهایت بازخواست قرار می گیرد، درانجام کارها، وظایف و مسئولیت های خود دقت بیشتری می کند. در نظارت مشکلات به طور دقیق شناسایی و کشف و ریشه یابی گردیده، سپس راه حلی صحیح ارائه می گردد. نظارت همگانی یا بهتر بگوییم کنترل اجتماعی نظارتی که از شهروندان سرچشمه می گیرد، یا به عبارتی دیگر نظارت همگانی، نظارت عمومی شهروندان برعملکرد و فعالیت های یک مجموعه است. نظارت همگانی به معنای ارزیابی و سنجش عملکرد فرد یا سازمان توسط کلیه گروه های مختلف جامعه می باشد. نظارت و کنترل همانند امربه معروف و نهی از منکر تکلیف شرعی برهمگان است، به مردم اجازه می دهد در امور اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خود دخالت معقول، مناسب و منطقی داشته باشند و جریان امور جامعه را پیگیری نمایند. نوشتار حاضر با تاکید بر همین اهمیت و جایگاه نظارت مردمی در کنترل قدرت بر آن است تا این شکل از نظارت را واکاوی و بررسی کند.
خلاصه ماشینی:
سیره و روش پیامبر(ص) این بود که هرگاه سپاهی را به مأموریت میفرستاد، فرماندهی بر آن سپاه تعیین میکرد، همچنین برخی از افراد موثق و مورد اعتماد خود را بر او می گماشت تا رفتار و عملکرد او را زیر نظر گرفته و برای ایشان گزارش کنند (حضوری، 1392: 11-15) موضوع نظارت و كنترل قدرت از مباحث جدي و بحث انگيز در حقوق اساسي و فلسفه سياسي است.
آنچنان که از روایات و تواریخ و سیر مشاهده می شود، از صدر اسلام، همواره به عنوان نظارت بر همه مصالح و حسن اجراي قوانین اسالم، معصومین: خود و یارانشان این نظارت را داشته و در طول تاریخ حکومتها، دائرهاي به عنوان (امور حسبه) تشکیل می شده که به صورت تشکیلاتی و سازماندهی شده، امر به معروف و نهی از منکر می کردند که در متن کتاب (مسوولیت و نظارت مردم در حکومت اسلامی)اجمالا مورد بحث قرار گرفته است.
اهميت به كارگيري رسانه ها در تمام نظام هاي سياسي مردم سالار دنيا به عنوان ابزاري براي نظارت بر قدرت مورد توجه قرار گرفته است.
لذا يكي از مهمترین وظایف و نقشهايي كه دانشمندان علوم ارتباطات اجتماعي براي وسايل ارتباط جمعي قائل شده اند نقش خبري و اطلاع رساني است كه از آن به عنوان "نظارت بر محيط" ياد مي كنند( مک کوایل، 1382) اگر رسانهها از آزادي و حمايت قانوني لازم برخوردار باشند، به نحو مؤثرتري اين كاركرد را در جامعه ايفا خواهند كرد.