چکیده:
دادرﺳﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻧﻮ ﻇﻬﻮری ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ روز اﻓﺰون ﻓﻨﺎوری اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ. ورود ﻓﻨﺎوری اﻃﻼﻋﺎت در ﺣﻮزه ﻗﻀﺎﯾﯽ، ﻣﺤﯿﻂ دادرﺳﯽ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده ﮐﻪ از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دادرﺳﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﻧﺎم ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد. اﻣﺮوزه ﮔﺴﺘﺮش ﻋﺪاﻟﺖ و ﮐﺎﻫﺶ اﻃﺎﻟﻪ دادرﺳﯽ رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ دﻋﺎوی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻨﺎوری اﻃﻼﻋﺎت و ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ اﻣﺮی ﺿﺮوری ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﻣﻨﻈﻮر از دادرﺳﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ، ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری از اﺑﺰارﻫﺎ و روشﻫﺎی اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ارﺗﺒﺎﻃﯽ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﺮای ﻃﺮح دﻋﻮی در دادﮔﺎه و اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﯾﻨﺪ دادرﺳﯽ از ﺗﺴﻠﯿﻢ دادﺧﻮاﺳﺖ و ﺷﮑﻮاﯾﯿﻪ و اﺑﻼغ اوراق ﻗﻀﺎﯾﯽ ﺗﺎ رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ دﻋﻮی و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠﺴﻪ دادرﺳﯽ و ﺻﺪور رای ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. اﺻﻮﻻ ﻧﺎ ﮐﺎرآﻣﺪی روشﻫﺎی ﻣﺮﺳﻮم و ﺳﻨﺘﯽ اﺑﻼغ اوراق ﻗﻀﺎﯾﯽ، ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽ ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎ، ﺑﯿﻢ ﻣﻔﻘﻮد ﺷﺪن اوراق و ﻣﺪارک، اﻃﺎﻟﻪ دادرﺳﯽ و ﭘﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻮدن دادرﺳﯽ ﺑﻪ دﻏﺪﻏﻪﻫﺎی ﺟﺪی ﻧﻈﺎم ﻗﻀﺎﯾﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه و اﯾﻦﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻄﺮح ﺷﺪن دادرﺳﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎی ﻗﻀﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ در دادﮔﺴﺘﺮی ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﺑﺎرز ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻨﺎوری اﻃﻼﻋﺎت و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ دادرﺳﯽ ﺳﻨﺘﯽ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻗﻮت ﺧﻮد ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ و ﻣﻨﺴﻮخ ﻧﺸﺪه، اﺟﺒﺎری ﺷﺪن ﮐﺎﻣﻞ روﻧﺪ دادرﺳﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ در ﺗﻤﺎم دﻋﺎوی ﻣﻄﻠﻮب ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎزی در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺟﺎﻣﻊ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺟﺒﺎری ﺷﻮد و ﮐﺸﻮر اﯾﺮان، ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم و ﺗﺪرﯾﺠﯽ اﯾﻦ ﻧﻮع از دادرﺳﯽ را وارد دﺳﺘﮕﺎم ﻗﻀﺎﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ.
خلاصه ماشینی:
منظور از دادرسی الکترونیکی، بهره برداری از ابزارها و روشهای الکترونیکی ارتباطی و اطلاعاتی برای طرح دعوی در دادگاه و انجام فرایند دادرسی از تسلیم دادخواست و شکواییه و ابلاغ اوراق قضایی تا رسیدگی به دعوی و تشکیل جلسه دادرسی و صدور رأی میباشد.
با توجه به اینکه دادرسی سنتی هنوز به قوت خود پابرجاست و منسوخ نشده، اجباري شدن کامل روند دادرسی الکترونیک در تمام دعاوي مطلوب نیست و نیازمند فراهم کردن زیرساختها و فرهنگ سازي در این زمینه میباشد تا با برنامهریزي جامع و به طور قانونی اجباري شود و کشور ایران، باید به صورت گام به گام و تدریجی این نوع از دادرسی را وارد دستگام قضایی کنند.
دادرسی الکترونیک از دو جز ترکیب یافته که در یک جزء آن دادرسی است که به دو نوع کیفري و مدنی تقسیم میشود، و در جزء دیگر آن الکترونیک است و به معنای دادرسی از طریق امکانات و ابزارهای الکترونیکی است، به طوری که بهرهبرداری از ابزارها و روشهای الکترونیکی ارتباطی و اطلاعاتی برای طرح دعوی در دادگاه و انجام فرایند دادرسی از تسلیم دادخواست و شکوائیه و ابلاغ اوراق قضایی تا رسیدگی به دعوی و تشکیل جلسه دادرسی و صدور رأی و اجرای آن است.
این مهم نیازمند ایجاد زیرساخت هاي حقوقی لازم و امکانات فنی مورد نیاز در دستگاه قضایی می باشد تا یک جلسه دادرسی الکترونیکی با رعایت اصول دادرسی و بی طرفی کامل در فضایی سازنده و مثبت و با استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات برگزار شود تا مزایاي حضور فیزیکی افراد در جلسه دادگاه در صورت حضور مجازي نیز محقق شود که این امر نیازمند ایجاد سامانهاي جامع و بدون نقص به نام سامانه جلسه دادرسی الکترونیکی میباشد.