چکیده:
اِباضیه، مذهبی منسوب به عبداللـه بن اباض تمیمی، و عمان و مناطقی از مغرب اسلامی از مراکز تاریخی آن است. در مذهب اباضیه، حج یکی از واجبات عینی شرع و از ارکان اسلام است؛ ازاینرو اباضیه مغرب نیز به آن اهتمام داشتهاند. در این نوشتار، برای اثبات این ادعا، شواهدی مستند از حیات امام عبدالوهاب بن عبدالرحمان رستمی (م.211)، پیشوای سیاسی ـ مذهبی اباضیه مغرب، ارائه شده که نشان میدهد وی در دو مقطع هشتمین و آخرین دهه از قرن سوم هجری در صدد انجام فریضه حج بوده است. اگرچه این نظر هم مطرح شده که احتمالاً او از تأکید دوباره بر حج، غرض سیاسی داشته، اما در هر حال استفتای وی از ربیع بن حبیب، امام اباضیه در عمان، و مراجعه به مشایخ اباضی مغرب، نشان میدهد که حج مسئله بسیار مهمی در بین اباضیه مغرب بوده که ترک آن صرفاً در حالت اضطرار قابل توجیه است.
Ibadiyya is a religion, attributed to Abdullah ibn Ibad Tamimi, whose historical centers were Oman and parts of the Islamic Maghreb. In this religion, the Hajj is one of the objective obligations of Sharia and one of the pillars of Islam. Hence, the Ibadiyyats of the Maghreb also paid attention to it. In this article, to prove this claim, documentary evidence about the life of Imam Abdul Wahab bin Abdul Rahman Rostami (d. 211), the political-religious leader of the Ibadiyyats of the Maghreb, is presented. The evidence shows that he intended to perform the Hajj in the 8th and the last decade of the 3rd centuries AH. Although it is suggested that he may have had a political motive for re-emphasizing the Hajj, his request of a fatwa from Rabi ibn Habib, the Ibadiyyats’ Imam in Oman, and his reference to the Ibadiyya elders of the Maghreb show that the Hajj was a very important issue among the Maghreb’s Ibadiyyats, whose abandonment could only be justified in an emergency case.
خلاصه ماشینی:
مسئله حج امام عبدالوهاب رستمی پیشوای اباضیه مغرب نوع مقاله : از نگاهی دیگر نویسنده سعید طاوسی مسرور گروه فلسفه و کلام اسلامی و شیعه شناسی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی چکیده اِباضیه، مذهبی منسوب به عبداللـه بن اباض تمیمی، و عمان و مناطقی از مغرب اسلامی از مراکز تاریخی آن است.
اگرچه این نظر هم مطرح شده که احتمالاً او از تأکید دوباره بر حج، غرض سیاسی داشته، اما در هر حال استفتای وی از ربیع بن حبیب، امام اباضیه در عمان، و مراجعه به مشایخ اباضی مغرب، نشان میدهد که حج مسئله بسیار مهمی در بین اباضیه مغرب بوده که ترک آن صرفاً در حالت اضطرار قابل توجیه است.
درباره پیشینه این پژوهش گفتنی است که در مورد تاریخ حج در بین اباضیه مغرب، پژوهش مستقلی شناسایی نشد و به طور خاص درباره مسئله حج امام عبدالوهاب رستمی نیز پژوهش مستقلی به نظر نرسید؛ جز اینکه در مدخل رستمیان در دانشنامه جهان اسلام، به سفر عبدالوهاب رستمی به قصد حج در سال 190 و تبعات آن اشاره شده که این مقاله نیز از منابع پژوهش حاضر است.
(روحی و غفرانی، 1397ش،ص113؛ فرهمند، 1393ش، ج19، ص783ـ785) در دهه هشتم قرن دوم، زمانی که در مغرب اسلامی بر سر امامت عبدالوهاب بن عبدالرحمان رستمی اختلاف شد، او و مخالفان امامتش، ربیع بن حبیب فراهیدی ازدی عمانی (حدود 75ـ حدود 175) (ضیایی، 1398ش، ج1، ص78 ؛ مزیو، 1425ق، ج1، ص505) را به حکمیت برگزیدند؛ زیرا ربیع ـ که بود عمان مقیم ـ نهتنها نزد تمام اباضیان فقیهی نامدار بود، بلکه پس از جابر بن زید (م.