چکیده:
درباره بیستوچهارمین آیه از سوره یوسف مباحث مختلفی مطرح شده است. واژه «همّ» در این آیه به یوسف منتسب شده که نیازمند بازشناسی دقیقتری است. غالب مفسران آن را به قصد و اراده بر عملِ منافی عفّت تفسیر کردهاند که بهظاهر با عصمت آن حضرت تنافی دارد. در این پژوهش همزمان تحلیل مفهومی و اسنادی «همّ» را در این آیه دنبال، و مهمترین دیدگاههای فریقین را به سه دسته تقسیم میکنیم. هر کدام از این دیدگاهها ضعفهایی دارد و ابهامات مخاطبان را بهویژه در مواجهه با ظاهر آیه، سیاق آیات، معنای دقیق لغوی در کتب تاریخی متقدم و روایات تفسیری ذیل آیه بهخوبی پاسخ نمیگوید. در این نوشتار با رویکردی تحلیلیانتقادی و تأکید بر معنای لغوی «قصد و اراده» برای واژه «همّ»، معنای مصداقیاش در آیه را بررسی میکنیم. نتایج پژوهش نشان میدهد که مراد از «همّ» منسوب به یوسف j قصد او بر ضرب و شتم و قتل زلیخا، و در مقابل «همّ» منسوب به زلیخا راجع به اراده او بر انجامدادن معصیت بوده است. صحّت معنای برداشتشده با دلایل سیاقی، لغوی و روایی به دست میآید. بدینمنظور معانی واژگان، اقوال مختلف مفسران فریقین درباره آیه و در نهایت ساختار نحوی آیه را بررسی میکنیم.
Various issues have been raised about verse 24 of Surah Yusof. The word Hamm (desire) in this verse is attributed to Joseph, which needs to be identified more precisely. Most commentators have interpreted it as intending to perform an act contrary to chastity, which apparently contradicts his infallibility. In this study, we simultaneously follow the conceptual and documentary analysis of the word in this verse, and divide the most important Shiite and Sunni views into three categories. Each of these views has its own weaknesses and does not respond well to the ambiguities of the readers about the appearance of the verse, its context, the exact literal meaning in the earlier historical books, and the interpretive narrations related to the verse. In this article, with an analytical-critical approach and emphasizing the literal meaning "intention and will" for the word Hamm, we examine its contextual meaning in the verse. The results of the research show that the meaning of the Hamm attributed to Joseph was concerning his intention to beat and kill Zoleykha, and in contrast, the Hamm attributed to Zoleykha was about her will to commit a sin.
خلاصه ماشینی:
در پژوهش حاضر اين موضوع را از منظـر تفاسـير اماميـه و اهـل سـنت و بـا محوريت پرسش هاي زير و با روش تحليلي انتقادي بررسي کرده ايم : اهم رويکردهاي رايج ميان مفسران بزرگ سني و شيعي در آيات پيش و پس از آيه ۲۴ سوره يوسف کدام است ؟ چه نقدهايي بر ادله هر يک از اين رويکردها وارد است ؟ نظريه معيار شيعه در تفسير اين آيات چيست ؟ ّ هرچنـد ايـن پـژوهش پيشـينه عمـومي ايـن بحـث در تفاسـير اماميـه يـا حتـي اهـل سـنت و تک نگاري هاي خاص در تفسير سوره يوسف را در نظر داشته است ، اکتشاف رويکردهـاي مفسـران ِ شاخص فريقين ، ارزيابي ادله آنها و عرضه نظريه اي جامع براي برون رفـت از مشـکلات فهـم ايـن ِ ِ آيات مسئله اصلي اين دانشوران نبوده است ؛ مـثلا تمرکـز مقالـه ««هـم » يوسـف در پرتـو روايـات اهل بيت » (نفيسي و ميرهاشمي، ۱۳۹۳) بر فهم و تفسير روايات است و خلأهايي درباره توجه بـه آراي مفسران و تکيه نکردن به نشانه هاي درون متني آيات و ...
مقاله «نگـاهي نـو بر پايه محورهاي ادبي به تفسير آيه ۲۴ سوره يوسف » (رسـتگار جـزي و عزيـزان غـروي، ۱۳۹۷) بـا رويکرد ادبي از اين موضوع بحث کرده است و البته عليرغم نام گذاري و اهتمام به واکـاوي ادبـي، دربـاره کـاربرد لغـت و معـانياش در متـون مختلـف همه جانبـه نگري نشـده اسـت .
آنچه از سياق آيات ، فضاي کلي داستان حضرت يوسف و روايات تفسيري ذيل آيـه برداشت ميشود و قريب به اتفاق مفسران نيز بدان اذعان کرده اند، اين است که «هم » زليخا مربوط به اراده اش بر عمل منافي عفت بوده است .