چکیده:
رو ششناسی جایگاه ویژه ای در هر علمی دارد. محقّقان علم تفسیر نیز به
روش شناسی تفسیر مفسّران مختلف می پردازند. این کار سبب شناخت بیشتر
و بهتر تفسیر موردنظر می شود. یکی از تفاسیر معاصر، تفسیر القرآن الکریم
مصطفی خمینی است که از تفاسیر جامع به شمار می آید. این نگارش، به
دنبال بررسی و تبیین منابع، مبانی و روش تفسیری تفسیر القرآن الکریم
مصطفی خمینی است. با توجه به این که شناخت روش شناسی هر تفسیر
دارای اهمیّت ویژه ای است، بنابراین در این پژوهش به بررسی رو ششناسی
تفسیر موردنظر پرداخته شده است. روش جمع آوری مطالب در این تحقیق
کتابخانه ای و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. آقای مصطفی خمینی در
این تفسیر، برای کشف معانی آیات از نقل و عقل، به صورت ابزار و منبع و
مرجعی مورد اعتماد استفاده کرده است. از ویژگی های بارز مصطفی خمینی در
این تفسیر می توان به قدرت استنباط و اجتهاد بالا، تسلّط بر علوم مختلف و
نقد و بررسی مطالب تفسیری، علوم قرآنی، ادبیات، حدیث، فقه و... اشاره کرد.
Methodology has a special place in any science. Scholars of
exegesis also deal with the methodology of interpretation of
various commentators. This leads to a better and better understanding
of the interpretation in question. One of the contemporary
interpretations is the interpretation of the Holy Quran
by Mustafa Khomeini, which is one of the comprehensive
interpretations. This article seeks to review and explain the
sources, principles and interpretive method of the interpretation
of the Holy Quran by Mustafa Khomeini. Due to the
fact that knowing the methodology of each interpretation is
of special importance, so in this study, the methodology of the
interpretation has been studied. The method of data collection
in this research is library and the research method is descriptive-
analytical. In this commentary, Mr. Mostafa Khomeini
has used quotation and reason as a reliable tool, source and
reference to discover the meanings of the verses. Among the
prominent features of Mustafa Khomeini in this commentary,
we can mention the high power of inference and ijtihad, mastery
of various sciences and critique of interpretive materials,
Quranic sciences, literature, hadith, jurisprudence, etc.
خلاصه ماشینی:
استفاده از لغت خمینی با نگرش دقیقی که در مسائل و مباحث لغوی دارد و از آن مهمتر، با دیدگاهی که در قرآنشناسی دارد، نه تنها از طرح مباحث لغوی بهترین بهره را برای تفسیر و تبیین کلام خدا برگرفته است، بلکه توانسته است با حکم قرار دادن کاربردهای قرآن به مباحث لغوی نیز در حوزه خودش سر و سامانی بدهد (لسانی فشارکی، 1376: 171)؛ برای مثال، در تعیین معنای لغات به معنای مشهور توجهای ویژه دارد.
توانایی استنباط و استدلال بینظیر وی ویژگی منحصر به فرد وی در این زمینه است، البتّه ایشان برخلاف عدّهای از مفسّران که در طرح مباحث فقهی افراط کردهاند، همواره حدّ و حدود آیات را رعایت کرده و برخی از مفسّران که به هر بهانهای به دنبال استخراج مباحث فقهی از آیات بودهاند را مورد انتقاد قرار میدهد؛ برای نمونه، آیتالله خمینی در تفسیر آیه «الحَمدُ لِلَّهِ رَبِّ العَلَمِینَ»(حمد: 1) چند نکته فقهی را به گونه استدلالی مورد نقد و بررسی قرار داده است: 1- آیا حمد برای غیر خدا جایز است؟ ایشان دو تقریر بر روا نبودن بیان میکنند: اول اینکه اگر چه حمد، جز برای خدا ممکن نیست واقع گردد، ولی لازم است بندگان رعایت ظاهر حال را داشته باشند و دیگران را حمد نکنند.