چکیده:
به جهت نیازهای متغیر جامعه اسلامی، نظریه منطقه و مساحتی خالی از حکم الزامی به عنوان منطقة الفراغ مشخص شده و امر قانون گذاری در آن به ولی فقیه سپرده شده است ولی برای این امر مهم ضوابط و موازینی وجود دارد. اگر چه قانونگذار اصلی خداوند متعال است، لیکن در زمان حضور، امامان معصوم(علیهمالسلام) دارای دو وظیفه تبلیغ و صدور احکام در منطقه فراغ بودند و در زمان غیبت نیز فقیه جامع الشرایط به نیابت از امام معصوم همان وظایف را برعهده میگیرد و با رعایت مصلحت در حوزه منطقه الفراغ به قانونگذاری میپردازد. محکمترین دلیل بر ولایت فقیه این است که قانون الهی و شریعت اسلام، بدون گرداننده و مجری و ولی امر، بی اثر و لغو و بیهوده میباشد. طبق نظر امام خمینی (رحمةاللهعلیه) در یک نظام دینی اسلامی، هرگز نمیتوان زمام حکومت را به دست کسی داد که در فقه و فقاهت ـ که دستور العمل حیات فردی و جمعی جامعه اسلامی است ـ متخصص نباشد و یا به آن بی اعتنا باشد. همان دلایلی که لزوم امامت پس از نبوت را اثبات میکند، عینا، لزوم حکومت در دوران غیبت حضرت ولی عصر(علیهالسلام) را در بر دارد. بهویژه، پس از آن همه مدت که از غیبت آن بزرگوار میگذرد.
یکی از اختیارات ولی فقیه، صدور حکم حکومتی در منطقه فراغ است. این حکم میتواند در جهت اجرای احکام شرع یا در مقام اداره کشور باشد. حکم حکومتی میتواند جنبه وضع قانون داشته باشد. مشروعیت حکم حکومتی، با نظریه منطقه الفراغ بی ارتباط نیست؛ هرچند وجود یکی، دیگری را نفی نمیکند. به تعبیری دیگر، حکم حکومتی به اختیارات حاکم اسلامی در منطقه الفراغ ناظر است. هرچند حاکم اسلامی میتواند در حوزه احکام ثابت نیز در زمینه اجرا یا تزاحم، به صدور حکم اقدام کند.
خلاصه ماشینی:
مقاله پژوهشي تقنين احکام حکومتي در حوزه منطقه الفراغ توسط ولي فقيه فرزانه سالم رهبر١، سيد محمدرضا آيتي٢، کاظم ستايش 3 تاريخ دريافت : ١٤٠٠/٠٣/٢٨ تاريخ پذيرش : ١٤٠٠/٠٨/٠٥ به جهت نيازهاي متغير جامعه اسلامي، نظريه منطقه و مساحتي خالي از حکم الزامي به عنوان منطقۀ الفراغ مشخص شده و امر قانون گذاري در آن به ولي فقيه سپرده شده است ولي براي اين امر مهم ضوابط و موازيني وجود دارد.
سؤال اصلي اين مقاله اين است که شيوه قانون گذاري در منطقۀ الفراغ و ارتباط اين نظريه با ولايت فقيه و احکام حکومتي چيست ؟ حضرت امام (ره ) ولايت سياسي وتدبيـري براي ولي امر قائل بوده وحکومت را شعبه اي از ولايت مطلقه رسول الله (ص ) ميدانند وحکومت را از احکام اوليـه اسلام دانسته ، اختيارات گسترده اي را براي حاکم اسلامي قائل شده اند؛ بر اساس اين ديدگاه حضرت امام ميتوان نتيجه گرفت که منطقۀ الفراغ حوزه اي وسيع با ظرفيت بالائي است ، که ولي امر براساس مصلحت و صلاحديد خود در چارچوب اهداف کلي شريعت ميتواند سياست هاي راهبردي خود را در جهت مديريت کلان جامعه با جعل قوانين و تدوين احکام حکومتي اعمال نمايد.
دوم : ارتباط نظريه منطقه الفراغ با تقنين در حوزه احکام حکومتي همان طور که در فصل هاي گذشته بيان شد منطقه الفراغ منطقه اي است که حاکم اسلامي در آن منطقه مي تواند با توجه به مقتضيات زمان و مکان و مصلحت احکامي را صادر کند به اين احکام که ولي امر مسلمين در منطقه الفراغ صادر مي کند حکم حکومتي مي گويند.