چکیده:
غواصی در دریای معارف عرفانی بهویژه علم النفس عرفانی دستاوردهای شگرفی را رهاورد پژوهشگر میکند که با عنایت به توجه آنان به آموزههای وحیانی و نگاه شریعتمدارانه به مباحث و مشهودات عرفانی خویش، مباحث بدیعی از مباحث نفس را ارائه کردهاند که چه بسا بتوان گفت بسیاری از دستاوردهای خیرهکننده صدرایی در مباحث نفس، ریشه در آموزههای عرفانی و شهودی دارد. یکی از مباحث مهم و چالش برانگیز نفسشناسی تبیین حدوث یا قدم نفس انسانی است که با تمرکز بر آثار بهجامانده از عارفان اسلامی بهویژه ابنعربی به عنوان پیشگام عرفان نظری میتوان مباحث بیبدیلی را از این کتب اصطیاد نمود و به تبیین و تشریح آن پرداخت. در این میان ابنعربی در کتاب «الفتوحات المکیة» وجود نفس را دوحیثی دانسته، چهره اینسویی نفس را حادث به حدوث جسمانی و به تعبیر ادق، تعلق نفس به بدن را حادث دانسته و وجود آنسویی نفس را از نفخه الهی میداند.
الغطس فی بحر المعارف العرفانیه، وخاصه علم النفس العرفانی، یجلب للباحث انجازات ملحوظه، حیث انهم نظرا الی اهتمامهم بالمعارف الوحیانیه ونظرتهم الشرعیه الی مکاشفاتهم، قدموا مسایل قیمي من علم النفس.
وربما یمکننا القول بان الکثیر من انجازات صدرا المبهره فی علم النفس متجذر فی التعالیم العرفانیه والکشفیه.
و من اهم المواضیع واکثرها تحدیا فی علم النفس هو شرح حدوث او قدم النفس الانسانیه، ومع الترکیز علی ماوصلنا من العرفا المسلمین وخاصه ابنعربی کالرايد فی العرفان النظری یمکن اصطیاد امورا مبهره و شرحها.
اعتبر ابن عربی فی کتابه "الفتوحات المکیه" وجود النفس ذا وجهین، ویعتبر وجه هذا الجانب من النفس حادثا بحدوث جسمانی وبمعنی ادق تعلق النفس بالبدن حادث، ویعتبر وجود الجانب الخر من النفس نفخه الهیه.
Diving in the sea of mystical knowledge, especially mystical psychology, brings remarkable achievements to the researcher. One of Sadra's dazzling achievements in matters of the soul is rooted in mystical and intuitive teachings. One of the most important and challenging topics in psychology is the explanation of the temporality or eternity of the human soul. Studying mystical works, especially those of Ibn Arabi as a leader in theoretical mysticism, would lead to teachings in the field. Meanwhile, Ibn Arabi`s Al-Futuhat Al-Makkiyyah considers the existence of the human soul as being of two aspects, of its aspect of being in relation to body and the other its state of being as Divine Breath
خلاصه ماشینی:
/ سال سيزدهم ، تابستان ١٤٠٠، شماره مسلسل ٤٨ 11 حدوث ياقدم نفس درانديشه ابن عربي ابن عربي معتقد است نفس از کينونت پيشيني برخوردار اسـت و قبـل از دنيـا در عوالم بالاتر حضور داشته است و پس از حضورش در دنيا آرام آرام رشد نموده و تدبير بدن را به عهده گرفته است .
ملاصدرا معتقد اسـت نفـس داراي ساحت هاي مختلفي است و به واسطه تحولات ذاتي و اختلاف موجـود در ايـن ساحت ها، گاه به ماده تعلق دارد و گاه در بعضي لايه ها تجرد دارد؛ همان طور که اختلاف قوا و درجات نفس واحد نيز اين گونه است ؛ يعني قواي لامسه و قـواي نظري در عين تعدد از قواي نفس واحد به شمار ميروند، در حالي که بـين ايـن / سال سيزدهم ، تابستان ١٤٠٠، شماره مسلسل ٤٨ 19 دو فاصله بسيار زيادي است .
در انديشه ايشان ، ارواح انسان هاي صالح پس از مرگ به ابدان برزخي تعلق مي گيرد و او ادعا دارد که من آنها را مشاهده نمودم : وکنا رأينا منهم جماعۀ متجسـدين مـن الانبيـاء والملائکـه والصـالحين مـن / سال سيزدهم ، تابستان ١٤٠٠، شماره مسلسل ٤٨ 23 الصــحابه وغيــرهم وهــم يتجســدون فــي صــور المعــاني المتجســده فــي صــور المحسوسات واذا تجلي المعني و ظهر في صورة حسيه تبعـه الـروح فـي صـورة ذلک الجسد کان ما کان لان الارواح تطلب الاجسام طلبا ذاتيا فحيت ماظهر جسم او جسد حسا کان ذلک او معني تجسد کالعمل الصالح فـي صـورة شـاب حسـن الوجه والنشأة والرائحه فان الروح تلزمه ابدا (ابن عربي، بيتا الف : ١/ ٧٥٥).