چکیده:
با توجه به نقش و اهمیت تبیین کنش انسانی در نظریههای علوم انسانی در تعیین و تحلیل مسائل فرد و جامعه و نیز دخالت پیشفرضهای متافیزیکی در این عرصه، پیدایش چنین نظریهای را میتوان جزو نخستین گامهای تولید علم در حیطه علوم انسانی دانست. دراینمیان با توجه به اهتمام جدی استاد مطهری به مسائل علوم انسانی و اجتماعی و نقد آثار بزرگان اندیشه در عصر خویش، مؤلف این مقاله میکوشد نظریه تبیینی وی در باب کنش انسان را عرضه کند. نتایج این تحقیق نشان میدهد که از منظر استاد، نقص جدی اندیشمندان علوم انسانی و اجتماعی معاصر، غفلت از اصل مهمی به نام فطرت و ویژگیهای آن ـ که در نوع بشر یکسان است ـ در ذیل سلطه تفکر مادی و شناخت پوزیتیو بوده است. او ضمن پذیرش آثار محیط اجتماعی و طبیعی در اعمال محدودیت برای تحقق کنش، توانمندیهایی مانند شناخت و تعقل و نیز نیروی اراده و ابتکار در فطرت انسانی را معرفی میکند که این توانمندیها را عامل تحقق اراده بشر، با وجود محدودیتها در شکلگیری کنش میداند. او همچنین وجود سرمایه شناخت و گسترش آن را در بالا رفتن توان گریز از جبرهای محیطی و اجتماعی، الزامی معرفی میکند.
خلاصه ماشینی:
دراینمیان با توجه به اهتمام جدی استاد مطهری به مسائل علوم انسانی و اجتماعی و نقد آثار بزرگان اندیشه در عصر خویش، مؤلف این مقاله میکوشد نظریه تبیینی وی در باب کنش انسان را عرضه کند.
او ضمن پذیرش آثار محیط اجتماعی و طبیعی در اعمال محدودیت برای تحقق کنش، توانمندیهایی مانند شناخت و تعقل و نیز نیروی اراده و ابتکار در فطرت انسانی را معرفی میکند که این توانمندیها را عامل تحقق اراده بشر، با وجود محدودیتها در شکلگیری کنش میداند.
2 دراینمیان پیدایش تفکر اجتماعی با تکیه بر مبانی دینی شیعی و نیز فلسفه صدرایی در آثار کسانی مانند علامه طباطبایی و شاگردان او، مانند آیتالله بهشتی، آیتالله مصباح، شهید مفتح و بهخصوص استاد شهید مطهری، جلوهای خاص به خود گرفته است؛ بهگونهای که بهجرئت میتوان گفت هم از لحاظ کثرت موضوعی و هم عمق و قوّت رویارویی، این جریان در ایران معاصر بینظیر بوده است.
1. 17 مبانی انسانشناختی نظریه کنش با تأکید بر مفهوم فطرت استاد مطهری با اشاره به پذیرفته شدن اصل عمومیت و ضرورت علّی در تحقق همه پدیدهها برای نمونه کنشها و افعال انسانی توسط فیلسوفان مادی، چگونگی توجیه اختیار و آزادی افراد را جزو مسائل پیش روی مادّیون میداند (مطهری، 1389: 378).
1. 21 انسان و فعلیت یافتن فطرت ضمن تأکید استاد مطهری در موضوع اصالت داشتن فطرت انسانی، این نکته را درمییابیم که وی با توجه به تشخص یافتن فرد در جامعه در طول زمان، برای آثار محیطی، نقش مهمی در شکوفایی فطرت انسانی قائل بوده است.