چکیده:
در سالهای اخیر برخی از مخالفان مذهب امامیه با «فاقد پیشینه دانستن اندیشههای شیعى در عصر معصومانD» روایات غیبت را بَرساخته عالمان متأخّر دانسته و این روایات را فاقد ریشه در کلمات ائمهD میدانند. روشن است که اثبات رخداد غیبت همیشه با کمک روایات صادره از معصومان ممکن است. حال چگونه میتوان پیشگویی مسئله غیبت را از ناحیه معصومان بدون استناد به احادیث ایشان اثبات کرد؟ پژوهش حاضر برای نخستین بار باورمندی مسئلۀ غیبت در عصر معصومان را بدون تمسّک به روایات و تنها از راه تحلیل گفتمان غیبت اثبات میکند. در این نوشتار پنج ساختار گفتمانمدار در عصر حضور- نگاشتهها، جریانها، گفتار مخالفان، سرودهها و گزینش اصطلاحات و تعابیر خاص- بررسی شده است. نتیجه تحلیل کارکردهای فکری و اجتماعی عصر حضور، باورمندی اصل مسئلۀ غیبت در میان خواص شیعه در سدۀ نخست و توسعۀ دامنه باورمندی آن در سده سوم است.
خلاصه ماشینی:
اين شبهه افکنان بر اين باورند که اعتقادات اختصاصي شيعه - نظير غيبت ّ امام عصر- برخاسته از تفکر عالمان و مؤلفان شيعي در سده هاي پس از حضور معصومان است و هيچ ريشه اي در گفتار معصومان ع ندارد١ (با تفاوت هايي در شيؤە بيان افرادي هم چون فيصل نور، عثمان الخميس ، اسحاق دبيري، احمد الکاتب ، حمود نايف الدبوس ، ناصر بن عبدالله القفاري...
٥١نقد و بررسي ديدگاه ناصر القفاري درباره پيدايش که غيبت نگاران پسين ، روايات غيبت را از کتب وي گزارش کرده اند (نعماني، ۱۳۹۷ق : ١٦٦، ٥) علي بن الحسن بن فضال - از اصحاب امام هادي و امام حسن عسکريع - (طوسي، ١٤١٥ق : ٣٨٩) مؤلف آثاري چون الملاحم و الغيبة در اثبات غيبت امام عصر (نجاشي، ١٤١٦ق : ٧٠٨).
بيترديد حضور پانزده نويسندٔە کتاب هاي غيبت در سال هاي پيش از آغاز اين رخداد ميتواند اين نکته را اثبات کند که گفتمان غيبت دست کم در ميان گروهي از خواص در جريان انديشۀ شيعي (اعم از اماميه و واقفه ) وجود داشته و آنان منتظر اين پيشامد بوده اند.
نتيجه گيري آنچه در اين پژوهش بيان شد، حل اين مسئلۀ است که چگونه ميتوان از غير شيؤە بررسي روايات معصومان ع غيبت باوري شيعه را در عصر حضور اثبات کرد؛ چه اين که شبهه اي در ميان مستشکلان انديشۀ اماميه بر اين استوار است که «باورمندي به غيبت در جامعه اماميۀ عصر حضور» وجود نداشته و اين باور پس از شهادت امام يازدهم از ناحيه عالمان شيعي آن دوران ساخته شد و سپس عالمان سده هاي چهارم و پنجم در گسترش آن نقش ايفا کرده اند.