چکیده:
تصاویر کتب درسی افزون بر انتقال اطلاعات و تفهیم مطالب درسی در فرایند جامعهپذیری و نهادینه سازی ارزش های اجتماعی موثر است. کتب درسی و تصاویر آن از طریق القای مطالب و مفاهیم، تاثیری ماندگار بر نگرش ها و الگوهای رفتاری فراگیران دارد. یکی از مقوله های در خور مطالعه برای درک کارکردهای مذکور،نحوه ی بازتاب مقوله جنسیت در تصاویر کتب درسی است. از این رو، در پژوهش پیش رو تصاویر کتب مقطع ابتدایی دوره پهلوی از بُعد جنسیت و نقش های جنسیتی مورد بررسی قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته ، ارزیابی نقش تصاویر کتب درسی در بازتعریف نقش های جنسیتی و الگویابی جنسیتی فراگیران است. یافته های حاصل از این پژوهش نشان دهنده تاثیر حضور کلیشه های جنسیتی از منظر نقش و جایگاه دو جنس در خانواده و هم چنین نظام اجتماعی است. ساختار جنسیتی تصاویر کتب درسی دوره پهلوی مبین محدودیت حضور زنان در عرصههای تاریخی سیاسی، علمی و ساحت اندیشگی است.
In addition to the role of textbooks in conveying information and understanding the curriculum, they can effectively socialize and institutionalize social values. Textbooks and their illustrations have a lasting effect on learners’ attitudes and behavioral patterns by inducing content and concepts. One of the categories worth studying to understand these functions is how gender is reflected in textbook images. Therefore, in the present study, the images of elementary school books of the Pahlavi period have been examined in terms of gender and gender roles. This descriptive-analytical study aims to evaluate the role of textbook images in redefining gender roles and gender modeling of learners. The findings of this study show the effect of the presence of gender stereotypes in terms of the role and position of the two sexes in the family and the social system. The gender structure of the textbook images of the Pahlavi period indicates the limitation of the presence of women in the historical, political, scientific, and intellectual fields.
خلاصه ماشینی:
پژوهش نامۀ انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ماه نامة علمي (مقالة علمی ـ پژوهشي)، سال 21، شمارة 12، اسفند 1400، 267 - 286 بررسی جنسیت و نقش های جنسیتی در تصاویر کتب درسی عصر پهلوی زهرا علیزاده بیرجندی 1 زهرا حامدی 2 ، سمیه پورسلطانی 3 چكيده تصاویر کتب درسی، افزون بر انتقال اطلاعات و تفهیم مطالب درسی، در فرایند جامعه پذیری و نهادینه سازی ارزش های اجتماعی مؤثرند.
بررسی تصاویر نقش های جنسیتی زن از بُعد کمیت 8 عنوان کتاب درسی زن فارسی چهارم دبستان/ 1343 1 (فرزند) الفبای فارسی/ 1330 32 (رقصنده: 10؛ مادر: 1؛ فرزند: 2؛ دختر: 16؛ بی بی: 1؛ نوه: 1؛ نقش چوپان: 1) تاریخ ایران پنجم دبستان/ 1338 10 (غارنشین: 4؛ زن آریایی: 1؛ زن پارتی: 2؛ نوازنده: 3؛ زن ساسانی: 1) حساب اول دبستان/ 1347 20 (دختر: 12؛ کودک: 8) کتاب سوم دبستان/ 1339 8 (دانش آموز: 1؛ بیمار: 3؛ فرزند: 2؛ مادر: 2) فارسی چهارم دبستان/ 1349 4 (کتاب دار: 1؛ دانش آموز: 3) فارسی دوم دبستان 13 (معلم: 1؛ مادر: 2: دانش آموز: 3؛ فرزند: 1؛ دختر روستایی: 1؛ پیرزن: 1؛ دختر گم شده: 1؛ خریدار: 1؛ شرکت کننده در جشن: 2) کتاب اول دبستان/ 1339 129 (دختر: 41؛ دانش آموز: 41؛ مادر: 20؛ فرزند: 21؛ معلم: 3؛ خواهر: 3) پنجم ابتدایی دختران/ 1314 1 (کردیه 9 ) تعلیمات دینی برای سال دوم دبستان ها/ 1328 4 (دانش آموز) فارسی پنجم دبستان/ 1355 6 (شهرزاد قصه گو: 1؛ پلیس مدرسه: 1؛ پلیس راه نمایی: 1؛ دختر: 2؛ زن: 1؛ ورزش کار: 1) جدول 3.