چکیده:
ابنعربی به عنوان یکی از فیلسوفان برجسته در زمینه مسئلة امکان و ویژگیهای معرفت حضوری واجب تعالی مباحث و براهینی را مطرح نموده است. این مقاله بر آن است که با رویکردی تحلیلی به بررسی دیدگاههای ابنعربی در خصوص امکان و ویژگیهای معرفت حضوری واجب تعالی بپردازد. بررسی دیدگاههای ابنعربی در این خصوص بیانگر آن است که از دیدگاه ابنعربی علم حضوری از جمله احوال و معرفت راستین و یقینی است و طالب معرفت حقتعالی باید قدم در راه معرفت حضوری بگذارد. علم و معرفت حضوری ابنعربی بر مشاهدة باطنی متکی است لذا در دیدگاه ابنعربی علم و معرفت حصولی ناکافی و غیرحقیقی است.
خلاصه ماشینی:
خوارزمي(١٣٧٩) در اثر خـود بـا عنـوان «شـرح کتـاب فصـوص الحکـم » تمـام جملات کتاب فصوص الحکم را شرح نموده است و بسـياري پـژوهش هـاي ديگـر کـه هـر کدام به نوعي به بيان ديدگاه هاي معرفت شناختي ابن عربي پرداخته اند.
٢. علم و مراتب آن از ديدگاه ابن عربي اکثر عارفان و فلاسفۀ مسلمان معناي علم را بديهي و بينيـاز از تعريـف منطقـي تلقـي کرده اند؛ ابن عربي نيز به عنوان يک عارف و فيلسـوف مسـلمان علـم را غيـر قابـل تعريـف ميداند؛ و آن را از جمله اموري ميداند که هم حـق تعـالي و هـم ممکنـات بـه آن متصـف ميشوند و از آنجا محال است ذات حق تعالي با ممکنات در صفتي مشترک باشد، بنـابراين حقيقت علم ميان واجب و ممکن مشترک لفظي است (ابن عربي،بيتا: ٢٧٠).
امـا اگر علاوه بر اين ها به خداوند و آنچه ضروري و ممکن و محال براي خداونـد اسـت ، علـم يابد و نيز تفاوت علم خدا به ذات خود و علم بـه الـوهيتش بيابـد، در ايـن صـورت بـه مقـام «علماء بالله » و نه «مقام عارفان » رسيده است ؛ زيرا معرفت طريق و علم ، حجـت اسـت ، علـم وصـفي الهـي و معرفتوصـفي کيـاني و نفسـي و ربـاني اسـت (ابن عربـي ، بـيتـا: ج ٢/ ٣١٦).
اينجاسـت کـه جايگـاه علـم حضـوري در شناخت و معرفت خدوند روشن مـيگـردد امـا بـا ايـن وجـود ابـن عربـي علـم حضـوري را خطاناپذير دانسته اما با اين حال وجود برخي خطاهـا در علـم حضـوري را نيـز ذکـر نمـوده است : الف : خطا در علم حضوري گاهي به دليـل منبـع واردات اسـت ؛ بـه ايـن صـورت کـه دسته اي از واردات قلبي از جانب حـق تعـالي نيسـت بلکـه از جانـب شـياطين جنـي و انسـي اســت .