چکیده:
چکیده معماری ایرانی و تزئینات وابسته به آن همواره در تداوم و پویایی بوده و سیر تکاملی آن در دوره اسلامی ادامه داشته است. طرحهای تزئینی بناها که در پیوستگی اجزا با کل ساخته میشدند، تنها مایه لذت چشم و مفرح ذهن نبوده، بلکه اغلب مفهومی عمیق برگرفته از تفکرات هر دوره داشتند. بخشی از این تزئینات، نقوش گیاهی هستند که بازه تاریخی گستردهای از حدود هزاره پنجم پیش از میلاد تا دورههای بعد را شامل میشوند. این نقوش دارای ریشه اساطیری و برگرفته از باورهای اعتقادی مختلف جوامع بودند و از دوران قبل از هخامنشی تا دوره ساسانی، اغلب به صورت واقعگرایانه و با جنبه نمادین به کار برده میشدند. اما به نظر میرسد با رواج و اشاعه دین اسلام این نقوش هم از جنبه صوری و هم مضمون و بار معنایی دچار تحول و تغییر اساسی میگردند. هدف از انجام این تحقیق پی بردن به چرایی و چگونگی تاثیر تفکر اسلامی بر سیر تحول نقشمایههای گیاهی است. لذا در این تحقیق که به روش توصیفی– تحلیلی و تطبیقی انجام شده است و اطلاعات به روش کتابخانهای گردآوری گردیده است، با استدلال منطقی و مقایسه نمونهها این نتیجه حاصل شد که بعد از رواج اسلام در دوران اولیه نقوش گیاهی تقریبا بدون تغییر نسبت به دورههای پیشین به کار برده میشدند و سپس با منع استفاده از تصاویر ذی روح این رویه تغییر کرده و بعد از آن تحت تاثیر عواملی همچون مباحث کلامی ، نقوش گیاهی به صورت تجریدی در قالب نقوش اسلیمی نمود مییابند که نشان از عالم بینشان و سلوک عرفانی هنرمند دارند.
Abstract:Iranian Architecture and its ornamentations have enjoyed a steady and dynamic existence, with its evolution continuing to the Islamic Period. Ornamental designs in constructions, formed in association of the parts with the whole,generally are not merely pleasing to the eye and the mind, but are deep concepts originating in the spirit of the age. Some of these ornaments include botanical motifs which date in extensive historical range, from 5th millennium BC to the later ages. Having their roots in mythology and various social beliefs, From pre-Achaemenid to Sassanid period, these motifs were often used realistically and symbolically. However, it appears that the motifs underwent a literal, metaphorical and conceptual changes after the spread of Islam. The goal of this research is to uncover why and in what manner the Islamic thought has influenced the evolution of botanical motifs. So in this descriptive, analytic and comparative research, facilitated through logical conclusions and comparison of samples, concluded that the botanical motifs, after the dawn of Islam, In the early years, were used without change compared to previous period, then appeared with a prohibition on the use of animate motifs, After that, under the influence of factors such as theological topics, plant motifs appear abstractly in the form of Islamic motifs, it adorns various buildings, whose purpose is not only decorative but also these human motifs is guided to the world of imagination and example, which was the source of the art of the mystic artist and the sign of the divine possibilities and the place of mystical meetings.
خلاصه ماشینی:
com پرسش پژوهش اين پژوهش با تحليل و مقايسه مراحل تطور نقوش گياهي از دوران قبل از اسلام تا دوره اسلامي، به اين سؤال پاسخ ميدهد که نحوه تأثير تفکرات کلامي و عرفاني در دوره اسلامي بر سير تحول نقش هاي گياهي و شکل گيري صور تجريدي چگونه بوده است ؟ ١- مقدمه با مطالعه و بررسي آثار هنري مشاهده ميشود استفاده از نقوش و تزئينات از اجزاي جداييناپذير اين آثار بوده و در هنر و معماري ايران و ساير ملل و تمدن ها از جمله بين النهرين ، هند، مصر و ...
اين تحقيق به دنبال پاسخ به اين سؤال است که نقوش گياهي بعد از اشاعه دين اسلام چه تحولي از نظر بعد معنايي و صوري داشته و جايگاه تفکرات دوره اسلامي بر اين سير تحول چه بوده است ؟ اگرچه هدف اصلي اين تحقيق بررسي تأثير کلام و عرفان بر روي سير تطور نقوش گياهي در دوره اسلامي است ، ليکن به دليل اينکه برخي گياهان با مضامين حکمي اسلامي تطبيق نيافته اند لازم است به پيشينه بار معنايي نقوش اشاره گردد، لذا از اسناد و مدارک موجود در خصوص روند شکل گيري نقش هاي گياهي و تکامل آن در بناهاي معماري به لحاظ زماني و تاريخي، کليه نقوش گياهي ايران باستان ، دوران هخامنشي، پارتي، ساساني و همچنين دوره اسلامي در بناهاي مختلف جمع آوري و بررسي شده است و با استدلال به روش تحليل منطقي به اثبات فرضيه اصلي تحقيق يعني تأثيرگذاري تفکر اسلامي بر سير تحول اين نقوش پرداخته شده است .