چکیده:
دانشیان، بخشی از تراث حدیثی فریقین را جوامع حدیثی نام نهادهاند. یکی از مسائلی که درباره جوامع حدیثی فریقین قابل طرح است اینکه این کتب چگونه به احادیث تفسیری پرداختهاند. در این زمینه پژوهش مستقلی تألیف نشده است. با مطالعه در ابواب و موضوعات این کتب، نحوة پرداختن به احادیث تفسیری مشخص میگردد. در این پژوهش که با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به مطالعه در ابواب کتب جوامع حدیثی پرداخته است، این نتایج به دست میآید که جوامع اولیة حدیث شیعه چون بر اساس ابواب فقه تبویب شدهاند، هیچ باب مستقلی برای احادیث تفسیری تدوین نکردهاند و احادیث تفسیری ذیل ابواب گوناگون پراکنده است. مؤلفین جوامع حدیثی متأخر نیز کتب حدیثی خود را به پیروی از آنان تحت همان ابواب تدوین نمودهاند. در جوامع حدیثی اهل سنت نیز اگر چه بابی تحت عنوان «باب التفسیر» تدوین شده، ولی در سایر ابواب نیز احادیث تفسیری کم و بیش مشاهده میشود. نیاز به جمعآوری و تدوین احادیث تفسیری در فریقین احساس میشود.
Scholars have named part of the hadith heritage of the two sects as hadith collections. One of the issues that can be raised about the hadith collections of the two sects is the way these books deal with interpretive hadiths. No independent research has been written in this field. By studying the chapters and subjects of these books, the method of dealing with interpretive hadiths is determined. The results of this study – which is done by a study in the chapters of hadith collections by descriptive-analytical method - show that as they are systematized according to the chapters of jurisprudence, they have not dedicated any independent chapter on interpretive hadiths and interpretive hadiths are scattered in various chapters. The authors of later hadith collections have also compiled their hadith books following them according to the same chapters. In Sunni hadith collections, although a chapter has been dedicated to the title of "Chapter of Interpretation", but in other chapters too, interpretive hadiths are more or less observed. A need to collecting interpretive hadiths in both sects is being felt.
خلاصه ماشینی:
کدام یک از این احادیث تفسیری هستند؟ صاحبان جوامع حدیثی فریقین آیا احادیث تفسیری را در ذیل باب مشخصی جمع بندی نموده اند و براساس چه معیار یا ضابطه ای آنها را گردآوری کرده اند؟ و اگر روایات تفسیری را ذیل باب خاصی نیاورده اند، دلیل شان برای این کار چه بوده است ؟ ٢- پیش زمینه با مطالعه در کتب تاریخ تفسیر و تاریخ حدیث ، مشاهده میشود که دانشمندان دربارٔە تعداد احادیث تفسیری با هم اختلاف نظر دارند.
(طباطبایی، ١٣٩٥: ٣٣) آقای هادی حجت نیز میگوید: جوامع به کتاب هایی گفته میشود که در آن ها، احادیث به ترتیب ابواب فقهی جمع آوری شده باشد؛ مانند: صحاح ستۀ اهل سنت و کتب اربعۀ شیعه و همچنین جوامع حدیثی متأخر شامل : بحار، وسائل و وافی؛ یا این جمع آوری، به ترتیب حروف الفبا باشد؛ مانند: «جامع الاصول ابن اثیر» (حجت ، ١٣٨٨: ٥) اصطلاح جامع حدیث به معنای مجموعه ای از احادیث هم به کار رفته است .
(فیض کاشانی، ١٣٨٨: ٦/١) همچنین وی در کتاب خود تلاش کرده است ترتیب نوینی ایجاد و با ادغام پاره ای از ابواب ، در برخی دیگر و جابه جا کردن آنها، تدوین جدیدی را پدید آورد؛ اما با مطالعه در اجزای چهارده گانه کتابش دیده میشود که او نیز مانند سایر مؤلفان کتب جوامع حدیث شیعه ، باب یا ابواب خاصی برای احادیث تفسیری ذکر نکرده است .