چکیده:
فرآوردههای پروتئینی بهخصوص گوشت قرمز، گوشت مرغ و تخممرغ از ضروریترین کالاها در سبد غذایی خانوارهای ایرانی است. سالهای اخیر قیمت، مقدار مصرف و عرضه فرآوردههای پروتئینی دچار تغییراتی شده است که رفاه مصرفکنندگان و تولیدکنندگان را تحت تأثیر قرار داده است. از این رو مطالعه حاضر با هدف تحلیل و بررسی آثار تغییرات قیمت فرآوردههای پروتئینی بر رفاه مصرفکنندگان و تولیدکنندگان در ایران انجام شده است. بدین منظور توابع عرضه و تقاضای گوشت قرمز، گوشت مرغ و تخممرغ با روش ARDL برآورد شد و با آزمون ARDL Bound یا آزمون کرانه رابطه بلندمدت بین متغیرهای توابع آزمون گردید. درنهایت تغییرات رفاهی مصرفکنندگان و تولیدکنندگان در سه سناریو مختلف 5%، 10% و 20% قیمت محصولات مورد مطالعه محاسبه شدند. نتایج نشان داد که گوشت قرمز، گوشت مرغ و تخممرغ در سبد غذایی خانوارها جزء کالاهای ضروری محسوب شده که بر نتایج کششها حساسیت برای گوشت قرمز در این میان بیشتر از سایر کالاها است. نتایج تغییرات رفاهی نشان داد که کاهش رفاه مصرفکنندگان در برخی سالها بیشتر از افزایش رفاه تولیدکنندگان بوده و رفاه جامعه کاهش پیدا کرده است.
خلاصه ماشینی:
روند قيمت گوشت قرمز، گوشت مرغ و ماهي در ايران برحسب ريال در هر کيلو (١٣٧٠ تا ١٣٩٥) تغييرات قيمتي در وضعيت مصرف مواد خوراکي در شهرها و کلان شهرهاي کشور تأثيري بسزا دارد و به گفته کارشناسان اقتصاد سلامت اين وضعيت منجر به تغيير الگوي مصرف مواد غـذايي در بين مردم و روي برگرداندن از گوشت و پروتئين و روي آوردن به مواد چرب و قندي ارزان تر شـده است و بررسيها نيز نشان ميدهند که فرآورده هاي حـاوي پـروتئين بـه ويـژه فـرآورده هـاي دامـي و طيور، سهمي اندک در سبد غـذايي خـانوار ايرانـي دارد (بانـک مرکـزي جمهـوري اسـلامي ايـران ، ١٣٩٠).
با توجه به اينکه تغيير رفاه مصرف کنندگان و توليدکنندگان بر اثـر تغييـر قيمـت از اهـداف ايـن مطالعه هستند، بنابراين ابتدا معادلات تقاضا و عرضه منفرد فرآورده هـا بـا اسـتناد بـه مطالعـات پيشـين نظير زراء نژاد و سعادت مهر (١٣٨٦)، شاه آبادي و تشکري (١٣٩١)، رحيمي بدر (١٣٩٥) و کرباسي و زندي (١٣٩٥) با روش ARDL برآورد شده و درنهايـت مـازاد مصـرف کننـده و توليدکننـده محاسـبه شدند.
از جدول (٢) استنباط مي شود که قيمت گوشت قرمز در هر دو دوره رابطه معکوسـي بـا مقـدار مصرف سرانه آن دارد، به طوري که با افزايش يـک درصـدي قيمـت خـرده فروشـي گوشـت قرمـز، مقدار مصرف سرانه آن در بلندمدت و کوتاه مدت بـه ترتيـب برابـر بـا ٠/٧٥ و ٠/٥٨ درصـد کـاهش يافته که اين همان وجود قانون تقاضا و رابطه معکوس بين قيمت و مقدار است .