چکیده:
در حقوق ایران قراردادها در یک تقسیم بندی به دو دسته عقود لازم و جایز تقسیم شده اند.
عقد لازم قراردادی است که اصولا غیر قابل فسخ است ولی عقد جایز قراردادی است که اصولا
هر یک از طرفین در هر زمانی که بخواهند میتوانند آن را فسخ نمایند. با جستجو در منابع
فقهی و حقوقی مشخص میشود که در لازم و جایز بودن برخی از عقود همچون بیع، اجاره،
حواله، ودیعه، عاریه، وکالت و غیره میان فقها و حقوقدانان اجماع و اتفاقنظر وجود دارد اما
در برخی دیگر از عقود همانند مضاربه، قرض و مهایات میان آنها اختلافنظر وجود دارد.
نگارنده جهت تشخیص درست مصادیق عقود لازم و جایز ابتدائا مبانی عقود لازم و جایز را
مورد واکاوی قرار داده و براساس آن مبانی، مصادیق عقود مذکور را مورد نقد و بررسی قرار
داده و لذا مشخص شده است که عقود مضاربه، قرض و مهایات لازم میباشند. بنابراین به
قانونگذار پیشنهاد میشود که ماده 555 قانون مدنی را اصلاح نموده و عقد مضاربه را لازم به
شمار آورده و عقود قرض و مهایات را صراحتا در زمره قراردادهای لازم اعلام نماید.
خلاصه ماشینی:
با جستجو در منابع فقهي و حقوقي مشخص ميشود که در لازم و جايز بودن برخي از عقود همچون بيع ، اجاره ، حواله ، وديعه ، عاريه ، وکالت و غيره ميان فقها و حقوق دانان اجماع و اتفاق نظر وجود دارد اما در برخي ديگر از عقود همانند مضاربه ، قرض و مهايات ميان آن ها اختلاف نظر وجود دارد.
اما استثنائا در مواردي مقنن ثبات و استقامت در ابقاء قرارداد را منافي مصالح دانسته و در آن موارد حکم به جواز آن معامله نموده است يعني هر يک از طرفين معامله 1 در هر زماني ميتواند عقد جايز را منحل کند برخي مبناي لزوم و جواز را بر اراده طرفين قرار داده اند اصولا آن چه سازنده عقود است اراده هايي که ماهيت و محتواي آن را تشکيل ميدهد وقتي اراده ها سازنده ماهيت عقود باشند خود آن ها ماهيت عقد را با وصف لزوم و جواز ايجاد ميکنند با اين که اراده اصولا سازنده عقود است اما نميتوان منکر عقودي شد که قانون گذار به علت پاره اي مسايل ويژه بر آن ها نظري خاص داشته و حکم لزوم و جواز را از 2 پيش تعيين کرده است مانند وعده نکاح که عقدي جايز است و طرفين نميتوانند با توافق آن را لازم گردانند افزون بر ديدگاه هاي فوق برخي از حقوق دانان بزرگ بيان داشته اند که مبناي لزوم عقود، ناشي از مصلحت کامنه در نهاد هر عقد لازم است با دقت در اهداف نوعي متعاقدين غالبا آن مصلحت را ميتوان احراز کرد.