چکیده:
بهاءالدّین سلطان ولد یکی از عرفای اندیشمند و از اقطاب طریقۀ مولویه محسوب می شود که توانست با تشریح و تبیین کلام پدرش مولانا و همچنین انتظام سلسلۀ مولویه، از مکتب فکری خداوندگار محافظت کند و موجبات گسترش آن را فراهم نماید. وی نه تنها شارح اندیشۀ مولوی است، بلکه در عرصۀ عرفان به تجارب نابی دست یافته که در آثارش تبلوری خاص دارد. غور در آثار او بیانگر این حقیقت است که وی تأثیر شگرفی از قرآن کریم پذیرفته است. سلطان ولد خود را مفسر قرآن می داند و معتقد است به علت سلوک عملی در راه حق و ادراک مرتبۀ فنای فی الله و قدم گذاشتن بر آستان بقای الهی می تواند از غوامض ودایع الهی پرده بردارد و معانی بکر آیات قرآن را آشکارسازد. وی حتی در عرصۀ غزلسرایی نیز گفتمانی قرآنی دارد و بسیاری از دقایق عرفانی و دینی را با اتکا به کلام وحی تفسیر و تشریح می کند. نگارندگان در این جستارکه مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و با شیوۀ توصیفی- تحلیلی است، کارکردهای عرفانی تلمیحات و اقتباس های قرآنی سلطان ولد را در عرصۀ غزل بررسی می کنند. نتیجۀ این پژوهش ما را به این نکته رهنمون می شود که استفاده از آیات وحی در غزلیات سلطان ولد بسامد بالایی دارد و ولد از آنها همسو با منظومۀ فکری و معرفتی خود بهره می گیرد و گاهی به تأویلشان می پردازد. وی از حکایات پیامبران نیز برای تبیین اصول و مبانی سلوک عرفانی استفاده می کند و در بسیاری از موارد، خود را با انبیای عظام مقایسه می کند و حوادث زمان آنها را با حوادث زمان خود وفق می دهد.
Baha Soltan Al-Valad is one of the reflective mystics and one of the pioneers of Molavi,s school of thought who could preserve and develop his father’s school of thinking by describing and explaining his father’s words and organizing Moulaviye chain. He not only was the commentator of Moulavi,s thought, but also he has achieved so many novel experiences in the mysticism which had particular reflection in his works. Comprehensive contemplation in his works shows that he was deeply influenced by Qoran. Soltan Al-Valad considers himself as a commentator of Qoran and believes that he is able to unravel the Qoranic verses and unveil the mystic meanings of Qoran because of his practical succession and understanding the dignity of emanation in God and entering the threshold of divine subsistence. Even in his sonnets, he has Qoranic speech and explains and describes many of the mystic and religious facts using on the verses of Qoran. In this study, the authors investigate the Soltan Al-Valad,s Qoranic allusions and echoes. The results of the study show that the verses of Qoran have been widely used in Solta Av-Valad,s sonnets and he has applied them in line with his thoughts and sometimes he has glossed them. He makes use of the prophet’s anecdotes to explain the principals of mystic deeds and in many cases, he compares himself with the grand prophets and adapts the events of his time with those of the prophets, time.
خلاصه ماشینی:
تنها خدا باقی است و سالک الی الله باید چونان حضرت ابراهیم (ع ) از امور ناپایدار دست بکشد: عشق خدا باقی است ، غیر خدا فانی است از مه و خور چون خلیل ، بگذر کآفل برفت (سلطان ولد، ١٣٦٣: ١٠٨) ٣-١-٣- تلمیحات قرآنی مربوط به انسان کامل بحث پیرامون «انســان کامل » و مســألۀ «ولایت » پس از مبحث «وحدت وجود» از مهمترین مباحث عرفان اســـلامی اســـت که این نظریه در غزلیات ســـلطان ولد تبلوری خاص دارد و وی با تلمیح به آیات قرآن نکات نغزی در این خصوص بیان کرده است : ٣-١-٣-١- اشــاره به آیۀ «و إذ قال ربک للملائکۀ إنی جاعل فی الأرض خلیفۀ قالوا أ تجعل فیها من یفسـد فیها و یسفک الدماء و نحن نسبح بحمدک و نقدس لک قال إنی أعلم ما لا تعلمون »(بقره /٣٠)، «نیوش تا گوییم ای محمد آن گه که گفت خداوند تو فریشتگان را، من کردگار و آفریدگارم اندر زمین از پس شـما در رسیده گفتند میخواهی آفرید در زمین کسی را که در آن تباهکاری کند، و خونها ریزد، و ما به ستایش تو تورا میستاییم و به آفرینهای نیکو تورا یاد میکنیم .