چکیده:
زمینه و هدف: بدون شک افزایش جرایم و ناهنجاری ها یکی از نتایج رشد سریع شهرهاست. مکان و زمان و انسان سه عنصر اصلی در شکل گیری پدیده مجرمانه محسوب می گردد. لذا، توزیع نابرابر انواع جرایم و بزهکاران، ناشی از تفاوت در ساختار مکانی، زمانی و رفتاری، می باشد. در واقع گونه های خاصی از بزهکاری از جمله نزاع در بسترهایی از این ساختارها، شکل می گیرند. نوشتار حاضر به بررسی تأثیر پدیده حاشیه نشینی بر وقوع جرایم نزاع و درگیری در یکی از کلانشهرهای مهمّ کشور یعنی شهر مقدس قم، که دارای ویژگی های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی خاصی می باشد پرداخته است. روششناسی: پژوهش حاضر از نظر نوع و هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل چهل و پنج نفر از افسران شاغل در فرماندهی انتظامی شهرستان قم می باشد که حداقل مدت پنج سال سابقة کار در دوایر قضایی و پیشگیری کلانتری ها و پاسگاهها را داشتهاند. در راستای جمع آوری اطّلاعات، به منظور تدوین ادبیات تحقیق، از روش کتابخانه ای و فیش برداری استفاده شده است، در مرحله دوم، با استفاده از پرسشنامه به بررسی و نظرسنجی در مورد تاثیر حاشیه نشینی و عوامل موثر بر آن، بر میزان وقوع جرایم نزاع و درگیری پرداخته شده است. یافته ها و نتایج: بر اساس نتایج تحقیق میتوان بیان داشت که نزاع یک پدیدة چند بعدی است که عوامل متعددی در شکل گیری آن تاثیر دارند از جمله؛ مسائل و مشکلات فردی، روانی و عاطفی و هم مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و جغرافیایی. تعیین این که کدام عامل تأثیرگذارتر است، موضوع پیچیده ای است که بسته به شرایط متفاوت است. نتایج تحقیق بیانگر این است که تلفیقی از همه عوامل بررسی شده فوق در این امر دخیل می باشند که برای کاهش و پیشگیری از نزاع باید در راستای کنترل و رفع این عوامل برنامه ریزی نمود.
خلاصه ماشینی:
نوشتار حاضر به بررسي تأثير پديده حاشيه نشيني بر وقوع جرايم نزاع و درگيري در يکي از کلانشهرهاي مهمّ کشور يعني شهر مقدس قـم ، کـه داراي ويژگي هاي اجتماعي ، اقتصادي ، فرهنگي و مذهبي خاصي مي باشد پرداخته اسـت .
به همين دليل ، مطالعه نوع و ميزان بزهکاري و شناخت الگوهاي اجتماعي ، فضايي و جغرافيايي اين ناهنجاري ها و بررسي بزهکاري غالب آن مناطق (نزاع و درگيري ) و علل وقوع و راه هاي پيشگيري از آن از ضروريات انجام پژوهش حاضر است .
پيشينه پژوهش با توجّه به تأثير فراوان و مهمّ حاشيه نشيني و محـيط هـاي ارتکـاب جـرم بـر نـرخ جرايم ، ديدگاه هاي مختلفي از منظر جامعه شناختي و جرم شناختي شکل گرفتـه و يا در حال شکل گيري است که هر کـدام در نـوع خـود بـه بررسـي عوامـل مکـاني کجروي ها و شناسايي مکان هاي مستعد براي ارتکاب بزه در شهرها و تـلاش بـراي پيشگيري و کنترل جرايم ناشي از آنها پرداخته اند.
بنا بر اين ، حاشيه نشيني هم يکي از نشانه هاي وجود اختلاف طبقاتي در جامعه و از عوامل مشدّد آن است که خود مي تواند از علل اصلي نزاع ها و درگيري ها محسوب ٦٩ گردد.
هم چنين در اين تحقيق ، از سوابق و پرونده هاي موجود در کلانتري ها و پاسگاه هاي شهرستان قم به تعداد ١٧٢ فقره که در يک بازه زماني پـنج سـاله (از سـال ١٣٨٣ تـا ١٣٨٨) در ارتباط با جرايم نزاع و درگيري فردي و جمعي تشکيل و مورد رسـيدگي قرار گرفته اند استفاده شده است .