چکیده:
نبود مطالعات تخصّصی درزمینه احساس تعجّب به نسبت دیگر احساسها سبب شده تا پژوهش حاضر به بررسی طرحواره و مفهوم احساس تعجّب در زبان فارسی از دیدگاه زبانشناسی شناختی و پیکرهای بپردازد. ازجمله اهداف تعیینشده برای نوشتار پیش رو، ترسیم طرحوارة احساس تعجّب برای زبان فارسی و بررسی میزان زایایی حوزههای مبدأ این احساس است. طرحوارة احساس نشان میدهد که احساس تعجّب در زبان فارسی چه ساختاری دارد و چگونه نمایش داده میشود. بهمنظور ترسیم طرحواره از رویکرد واژگانی استفاده و واژههای کلیدی احساس تعجّب و تعبیرهای فرهنگ استعاری ابوالحسن نجفی بررسی شده است. مطالعه حوزههای مبدأ نیز با کمک رویکرد پیکرهبنیاد براساس دستهبندی کوچش از حوزههای مبدأ احساس صورت گرفته است و میزان زایایی تعابیر تعجّبی واکاوی شده است. نتایج بهدستآمده نشان از آن داشت که در طرحوارة احساس تعجّب، بهعلّت نبود بخشهای کنترل و بخش فعالیت، احساس تعجّب با دیگر احساسها تاحدودی تفاوت دارد؛ همچنین حوزة «بدن» برای نمایش احساس تعجّب کاربرد فراوانی دارد و تمایل به بیحرکتی و سکون در بیشتر موارد مرتبط با تعجّب بهروشنی به چشم میخورد.
Lack of specialized studies in the field of feeling of surprise compared to other feelings directed the present study to examine the schema and concept of feeling of surprise in Persian from the perspective of cognitive linguistics. Objectives include drawing a surprise scheme for the Persian language and examining the productivity of source domains for this feeling. The emotion schema shows the specific structure of the feeling of surprise in Persian and the way it is displayed. In order to draw the schema, a lexical approach is used and the keywords of the feeling of surprise and the interpretations that existed in the metaphorical culture of Abolhassan Najafi, were examined. Then, based on Kovecses’ hypothesis, the metaphorical source domains and their frequencies were determined based on corpus approach. The results showed that in the schema of feeling surprise, due to lack of control and activity, the feeling of surprise is somewhat different from other feelings. The body domain has many uses for showing the feeling of surprise, and also the tendency for immobility and stillness is evident in most cases of surprise.
خلاصه ماشینی:
مطالعـۀ طرح وارٔە احساس تعجّب که از چه قسمت هايي تشکيل شده است و طـرح وارٔە آن بـراي زبـان فارسـي چگونه است ، يکي از مهم ترين پرسش هاي پژوهش مورد بحث است ؛ همچنين درزمينۀ نگاشت هايي کـه در حوزٔە مفهومي استعارٔە احساس مطالعاتي انجام ميشود که بيشتر چـه حـوزه هـاي مبـدأيي را پوشـش ميدهند و علّت آن نيز چه است .
Individual Level بدين ترتيب در نوشتار پيش رو به پرسش هاي ذيل پاسخ داده ميشود: طرح وارٔە مطرح شدٔە کـوچش به صورت تخصّصي براي احساس تعجّب به وسيلۀ فارسيزبانان ، به چه صورت نمـايش داده مـيشـود و به چه علّت بخش هاي کنترل و انجام واکنش ، درون طرح وارٔە احساس تعجّب وجـود نـدارد؟ در بخـش دوم نيز به بررسي حوزه هاي معنايي مرتبط با تعابير تعجّبي پرداخته ميشـود تـا مشـخّ ص گـردد کـه در اين گونه از احساس چه حوزٔە مبدأي بيشترين بسامد را دارد و سبب آن چيست .
بدين ترتيب براساس آنچه در بيشتر پژوهش هاي انجام گرفته همچون ليکاف و کـوچش (١٩٨٧) کـوچش (٢٠٠٠) و سوريانو١ (٢٠٠٥) و مطالعات بعدي کوچش طرح وارٔە کلّي از احسـاس ترسـيم مـيکننـد کـه درادامه نمايش داده شده است : علّت احساس ٢ - علل ٣ - احساس – کنترل - فعاليت 4 اثر احساس درادامه تالمي ٥ (١٩٨٨) در حوزٔە زبان شناسي طرح واره ، نيرويي ارائه ميدهد که براساس آن ، دو نيـرو وجود دارد که هريک ميکوشد بر ديگري نيرويي وارد کند و اثـرات خـود را بـر آن بگـذارد و ديگـري تلاش ميکند تا دربرابر اين نيرو مقاومت کند.
Metaphor and Emotion: Culture, Language, and Body in Human Feeling, Cambridge: Cambridge University Press.
Metaphor and emotion: Language, culture, and body in human feelin, Cambridge University Press.