چکیده:
مجازات های تکمیلی و تبعی دو نهاد مستقل میباشند که فصل دوم قانون مجازات اسلامی را به خود
اختصاص دادهاند. هرچند از دیدگاه عده ایی از حقوقدانان وجود این دو نهاد در اتخاذ مقررات جزایی
لازم و ضروری است لکن عده ایی دیگر وجود این دو نهاد را در تضاد با برخی از آموزه های
جرم شناسی و سیاست جنایی علیالخصوص سیاست جنایی کرامت مدار پنداشته و انتقاداتی بر آن وارد
نمودهاند. صرف نظر از چنین انتقاداتی قانونگذار ضمن پذیرش این دو نهاد، مواد ٢٣ الی ٢٦ قانون
مجازات اسلامی را به آنها اختصاص داده است که متاسفانه ایرادات و ابهامات مختلفی در این مواد به
چشم میخورد. در این مقاله سعی بر آن گردیده است که ضمن بیان نکات کاربردی و رفع ابهامات و
بیان ایرادات، نگاهی هرچند گذرا به دلایل مخالفان دو نهاد مجازات های تکمیلی و تبعی داشته باشیم
خلاصه ماشینی:
شايد علت تسري مجازات هاي تکميلي به حدود و قصاص و جرايم غير عمدي که يکي از نوآوريهاي قانونگذار در اين باب ميباشد نيز از همين روي است که طي آن اختيارات قاضي افزايش يافته و مبسوط اليد بودن او بتواند به سمت نهادينه شدن اصل فردي کردن مجازات ها بهتر حرکت کند (صالحي مقدم ، حسيني، اصغري، ١٦٠:١٣٩٧) هر چند متاسفانه در حال حاضر در عمل شاهد هستيم که عليرغم تصريح ماده ٢٣ قانون مجازات اسلامي به متناسب بودن مجازات تکميلي با جرم ارتکابي و توجه به خصوصيات متهم ، به دليل عدم آشنايي قضات با اهداف اعمال مجازات هاي تکميلي و عدم احساس نياز به اعمال اين مجازات ها و همچنين وجود ديدگاه مجازات محور در نظام قضايي کشور، تعادل مذکور برقرار نميگردد که در اين راستا پيشنهاد ميشود در محاکم کيفري ضمن تاکيد بر توجه قضات به پرونده شخصيت متهم ، از قضات آگاه به علم کيفرشناسي بهره گرفته شود (نوريان ، عزيزي، شاه محمدي، (61:1393 ٢- ايراد اساسي ديگري که به مجازات هاي تکميلي وارد است غيرکارشناسانه بودن مصاديق آن در قانونگذاري و در عمل است به عنوان مثال در بند ژ ماده ٢٣ قانون مجازات اسلامي الزام به تحصيل به عنوان يکي از مصاديق مجازات هاي تکميلي بيان شده است از سوي ديگر مطابق با تبصره يک همان ماده حداکثر مدت مجازات هاي تکميلي دو سال ميباشد سوال اينست که اعمال اين بند چه مشکلي را حل ميکند جز اينکه اگر فرد استعداد نداشته باشد متحمل هزينه براي دولت وخانواده مجرم ميگردد (شيخ الاسلامي، جلالي، ١٤٦:١٣٩٥) اين بند مصداق بارز غير مفيد بودن مجازات تکميلي در عمل است ٢٦ يا چنانچه دادگاه در مقام اعمال مجازات تکميلي مجرم را به اقامت در محل معين محکوم نمايد در حالي که مجرم متاهل است و خانواده او در مکان ديگري مشغول به تحصيل و کار ميباشند عملا به جز ايجاد مشقت و احيانا بيکاري افراد خانواده يا جدايي اعضاي خانواده از يکديگر چه نويدي را به ارمغان ميآورد که البته نياز به توضيح ندارد که هر يک از اين عوامل (بيکاري، جدايي از خانواده و عزيزان و ...