چکیده:
در سرودهای ناصرخسرو خرد به معنای نیرویی میباشد که انسان را به انجام اعمال خیر سوق میدهد و عقل از انجام شر باز
میدارد اما در سروده های ابوالعلا معری عقل و خرد دارای یک مفهوم است بطوریکه اگر آدمی کار خیری انجام دهد به تکلیف است
و اگر مرتکب شری شود طبیعت و سرشت اوست با تامل در شعر آن دو میتوان گفت حکیم ناصرخسرو خرد را راه گشای دیار دین
میداند و هم جنبه های مادی و معنوی آن را در نظر گرفته و درحالیکه عقل در خدمت دین و برای خداشناسی در آمده است اما
ابوالعلا دین را عین عقل و عقل را عین دین میداند و تا حد زیادی روح مادی بودن را از آن سلب مینماید. در این مقاله سعی شده
مفاهیم عقل و خرد در اشعار ناصرخسرو قبادیانی و ابوالعلا معری بررسی شود و سپس مفاهیم باهم مقایسه گردیده و تشابهات و
تمایزات آن بیان گردد. نظر به اهمیت موضوع نگارنده بر آن است که نگاهی تازه به سروده های این دو شاعر داشته باشد و بسامد
واژه عقل و خرد یا آنچه در ارتباط با آنها است به دست دهد. با تامل در واژه های عقل و خرد و مفاهیم آن دو در سروده های آنها
درمییابیم که اشتراکات اعتقادی آنها بیش از وجوه تمایز است و سروده های دو شاعر نه تنها ازنظر مفاهیم خردورزی تشابه دارند
بلکه شکل و پیکره آنها نیز تا حد زیادی یکسان است
خلاصه ماشینی:
بررسي تطبيقي عقل و خرد در شعر پارسي و تازي (ناصرخسرو قبادياني و ابوالعلا معري) بشير ذوالعلي ١، مجيد حاجي زاده عسکري ٢، روح الله هاشمي نژاد٣ ١هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد کرمان ٢هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد کرمان ٣کارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد کرمان چکيده در سرودهاي ناصرخسرو خرد به معناي نيرويي ميباشد که انسان را به انجام اعمال خير سوق ميدهد و عقل از انجام شر باز ميدارد اما در سروده هاي ابوالعلا معري عقل و خرد داراي يک مفهوم است بطوريکه اگر آدمي کار خيري انجام دهد به تکليف است و اگر مرتکب شري شود طبيعت و سرشت اوست با تأمل در شعر آن دو ميتوان گفت حکيم ناصرخسرو خرد را راه گشاي ديار دين ميداند و هم جنبه هاي مادي و معنوي آن را در نظر گرفته و درحاليکه عقل در خدمت دين و براي خداشناسي در آمده است اما ابوالعلا دين را عين عقل و عقل را عين دين ميداند و تا حد زيادي روح مادي بودن را از آن سلب مينمايد.
البته مفهومي که عقل و خرد در ادبيات فارسي و عربي دارد پيشينه آن نشان ميدهد که از کاربرد متفاوتي در آثار شاعران برخوردار است از همين روي با بررسي برخي از آثار تاليفي در مورد شعر ناصرخسرو دريافتيم که همه ي آن ها تنها به شخصيت شعري و همچنين عقل و خرد در شعر ناصرخسرو پرداخته اند 59 ١- جايگاه والاي خرد و انديشه ناصرخسرو بلخي (شفيقه يارقين ) ٢- تحقيقي در احوال ناصرخسرو قبادياني (سيد حسين تقي زاده ) ٣- زندگي ناصرخسرو در لابلاي ديوانش (دکتر عبدالغني برزين مهر) گفتني است هيچ يک از اين آثار ارزشمند به تطبيق آثار شاعران پارسي و تازي مخصوصا ابوالعلاء و ناصرخسرو که ازنظر مشترکي برخوردارند نپرداخته اند.