چکیده:
دیوان حافظ بالعربیة شعراً برگردانی منظوم از 490 غزل حافظ شیرازی است. این پژوهش در نظر دارد موسیقی بیرونی یا همان وزن عروضی این ترجمه را با تکیه بر ظرافتهای عروض فارسی و عربی بررسی کند. عواملی مانند نوع اوزان، تفاوت شمار ارکان عروضی، تغییر وزن، ضرورتهای شعری، زحافات و افزودن یا کاستن واژهها به دلایل عروضی، نقد و ارزیابی شد. به منظور تمرکز بیشتر بر 20 غزل نخست دیوان حافظ تکیه شد، اما برای اطمینان از یافتهها به سایر غزلیات به ویژه ملمّعات نیز توجه شد. روش پردازش دادهها توصیفی- تحلیلی با رویکرد علم عروض است. نتایج تحقیق نشان میدهد نحو و گاه حتی بلاغت شعر حافظ در این ترجمه تحت تأثیر موسیقی بیرونی قرار گرفته و زحافات و ضرورتهای شعری را در زبان مقصد به دنبال آورده است. تغییراتی که عروض شعر فارسی در گذر زمان مطابق ذوق و قریحة ایرانی یافته به آسانی در چنبرة ترجمه نمیگنجد. به نظر میرسد تغییر وزن غالب ملمّعات در جریان ترجمة حاضر، گواهی بر این مدعا باشد.
Divan-e- Hafiz be-Al-Arabiyyate She'ran (Hafez's Divan in Poetic Arabic) is a poetic translation of four hundred and ninety ghazals by Hafez. This study aims to examine the external music or the prosody of this translation based on the subtleties of the Persian and Arabic prosodic system. Factors such as meter, differences in the number of prosodic elements, meter change, poetic necessities, modifications, or addition or subtraction of words for prosodic reasons were evaluated and criticized. For a deeper analysis, the first twenty ghazals of Hafez's Divan were investigated, while other ghazals, especially Molamm'at, were also considered to confirm the findings. The data were analyzed using a descriptive-analytical method with a prosody-based approach. The results showed that the syntax and sometimes even the rhetoric of Hafez's poetry has been influenced in this translation by external music, which has resulted in modifications and overabundance of poetic necessities in the target language. The changes that the prosody of Persian poetry have found over time, as required by Iranian taste, are not easily translatable. Alterations in the meter of the most Molamm'ats in the present translation seem to be a testament to this claim.
خلاصه ماشینی:
بررسي موسيقي بيروني در کتاب ديوان حافظ بالعربيۀ شعراً، ترجمۀ نادر نظام طهراني (با تکيه بر ٢٠ غزل نخست ) محمدرضا عزيزي دانشيار، گروه زبان و ادبيات عربي، دانشگاه بيرجند، بيرجند، ايران عباس واعظ زاده استاديار، گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه بيرجند، بيرجند، ايران چکيده ديوان حافظ بالعربيۀ شعراً برگرداني منظوم از ٤٩٠ غزل حافظ شيرازي است .
نتايج تحقيق نشان ميدهد نحو و گاه حتي بلاغت شعر حافظ در اين ترجمه تحت تأثير موسيقي بيروني قرار گرفته و زحافات و ضرورت هاي شعري را در زبان مقصد به دنبال آورده است .
٤. اوزان غزليات حافظ در اصل و ترجمه ترجمه هاي نظام طهراني از غزليات حافظ ، فارغ از اينکه بحر خود غزل در فارسي چيست در بحر کامل که يکي از بحور پرکاربرد شعر عربي است و آن را «از غنيترين و نرم ترين و آهنگين ترين بحور شعر عربي» دانسته اند (علي، ١٣٨٣) سروده شده اند.
واحد معنا در اين ترجمه نيز بيت است و نادر نظام کوشيده است هر بيت حافظ را به يک بيت در زبان عربي برگردان کند؛ بنابراين ، مخاطب عرب زبان ، غزل فارسي را در سمت راست و ترجمۀ عربي غزل را با همان تعداد ابيات در سمت چپ صفحه فرا روي خود دارد.
نظام طهراني سعي کرده حتيالامکان وزن غزلياتي را که در بحور مشترک فارسي و عربي سروده شده اند در ترجمه هاي خود حفظ کند و در غزلياتي که در اوزان ايراني سروده شده اند تا جايي که توانسته بحر آن ها را به بحر کامل تغيير داده و در بعضي غزليات که شمار ابيات و مصراع هاي عربي آن ها زياد بوده از تغيير بحر و تغيير ابيات عربي حافظ صرف نظر کرده است .