چکیده:
جرم اختلاس ازجمله جرائم اقتصادی است که مجازات، از شمار مرتکبان آن نکاسته است. این در حالی است که در جامعه امروز پیشگیریهای غیرکیفری و بهطور مشخص پیشگیری اجتماعی با پیشرفت علم جرمشناسی، جایگاه ممتازی یافته است. در میان آموزههای نهجالبلاغه نیز نکات دقیق و فراوانی دراینباره وجود دارد؛ ازجمله اینکه یکی از مؤلفههای مهم امام علی (ع) در واگذاری مناصب حکومتی، پرهیزگاری و امانتداری کارگزارانش بود و سیاست حکومتی ایشان در مورد دستاندازی به بیتالمال توسط افرادی که آن را در اختیار داشتهاند، شایان توجه است. نوشتار حاضر با توسل به فرمانها و توصیههای موجود در نهجالبلاغه درصدد آن است که بهطور مشخص به راهکارهای اجتماعی پیشگیرانه جرم اختلاس در اثرگذاری بر کاهش وقوع این جرم بپردازد. نتایج این مقاله در تلاش است آموزههای پیشگیرانه جرمشناسان را با تطبیق بر کتاب ارزشمند نهجالبلاغه در حوزه جرم اختلاس بهطور دستهبندیشده و روشمند ارائه دهد تا از این رهگذر از مجریان نظام عدالت کیفری، اجرایی شدن آن را طلب نمود. سؤال مقاله این است که آموزههای نهجالبلاغه تا چه اندازه منطبق بر رهیافتهای جرمشناسی پیشگیرانه است؟ این پژوهش با روش تحلیلینظری و با رویکرد کارکردگرایانه، بهصورت توصیف و تحلیل مطالب صورت گرفته و از مدل و نظریه سیستمی و مفاهیم آن در ارتباط با پیشگیری از جرایم استفاده شده است. روش گردآوری اطلاعات بهصورت کتابخانهای اسنادی است. درنهایت نتیجه آنکه آموزههای جدید جرمشناسی پیشگیرانه با رویکردها و آموزههای نهجالبلاغه در یک راستا هستند و راهکارهای پیشگیرانه از جهت مبارزه و پیشگیری به متولیان سیاستگذاری جنایی پیشنهاد میگردد.
Through resorting to the commands and recommendations contained in Nahj al-Balaghah, the present study seeks to specifically address preventive social strategies of embezzlement as a crime in order to reduce the incidence of this crime. In general, the results of the present study try to present the preventive teachings of criminologists according to the teachings of the valuable book of Nahj al-Balaghah in the field of embezzlement in a categorized and systematic way, so that the executors of the criminal justice system can be required to operationalize such teachings. The important question of the article is to what extent are the teachings of Nahj al-Balaghah consistent with preventive criminological approaches? This research has been done by theoretical and analytical method and with a functionalist approach, in the form of description and analysis of materials, and the systemic approach and the related concepts in relation to crime prevention has been used. The method of research is documentary analysis as a research method or data collection technique. The study ultimately suggests that the new teachings of preventive criminology are in line with the approaches and teachings of Nahj al-Ablagheh, and thus taking advantage of preventive solutions are proposed to those in charge of criminal policy
خلاصه ماشینی:
در میان آموزههای نهجالبلاغه نیز نکات دقیق و فراوانی دراینباره وجود دارد؛ ازجمله اینکه یکی از مؤلفههای مهم امام علی (ع) در واگذاری مناصب حکومتی، پرهیزگاری و امانتداری کارگزارانش بود و سیاست حکومتی ایشان در مورد دستاندازی به بیتالمال توسط افرادی که آن را در اختیار داشتهاند، شایان توجه است.
به تشریح ماده 5 قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشاء اختلاس و کلاهبرداری مصوب 15/9/67 مجمع تشخیص مصلحت نظام، اختلاس ازجمله تعدیات کارمندان و کارکنان دولت و مؤسسات و شرکتهای دولتی و مأموران به خدمات عمومی است که نسبت به اموال متعلق به دولت یا سایر اشخاص که حسب وظیفه به آنها سپرده شده است، انجام میگیرد؛ برای مبارزه با اینگونه ناهنجاریها و معضلات، اتخاذ سیاستهای کیفری و به مجازات رساندن مجرمان یکی از مهمترین دستور کارهای دولتها در طول تاریخ بوده است.
ازاینرو این آورده علمی در تلاش است ویژگیهای این جرم و مرتکبان آن، ریشهها و پیامدهای آن را بهمنظور شناخت دقیق و صحیح از این عنوان مجرمانه با مطالعه در ابواب مختلف نهجالبلاغه مورد کاوش قرار دهد تا با بررسی مصادیق گوناگون پیشگیریهای اجتماعی همچون ارتقای اخلاق حرفهای، شایستهسالاری، الگوسازی صحیح و آموزش و غیره و تطبیق آن با روش حکومتی امیرالمؤمنان نقش مهمی که پیشگیری غیرکیفری در کاهش وقوع این پدیده مجرمانه ایفا میکند، بیابد.
بنابراین امام علی (ع) در خطبههای متعدد بابیان کلمات و عبارتهایی مانند ظاهرسازی، فریب و ریاکاری و نیکو جلوه دادن خود نزد دیگران به همان ویژگیهایی اشاره نموده است که جرمشناسان برای اختلاسکنندگان بهکاربردهاند؛ بدینصورت که با تأمل در خطبههای نهجالبلاغه مصادیق از رهیافتهای پیشگیری اجتماعی ملاحظه میشود؛ پیشگیریای که ناظر بر فرد بزهکار و جنبههای تربیتی و اخلاقی وی است.