چکیده:
طی سالهای اخیر، شهرها بخاطر ماهیت سرزندگی و پویایی از یکسو و مواجهه با ابعاد گوناگون کالبدی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و مدیریتی از سوی دیگر، همواره در راه تحول و توسعه خود با چالشها و معضلات متعدد و نوظهوری از جمله بافت فرسوده شهری روبرو میشوند. به طوریکه، بافت قدیمی و تاریخی شهرها بیش از دیگر نقاط شهری در معرض تاثیرات نامطلوب توسعه شهری قرار گرفتهاند. تا آنجا که لزوم احیای بافتهای قدیم و تاریخی شهری، امری ناگزیر میباشد. این در حالی است که به دنبال دگرگونیهای جوامع شهری ایران و همچنین توسعه فیزیکی و ناموزون شهرها به دلیل رشد جمعیت و معضلات تامین مسکن و ارایه خدمات شهری، باعث شکلگیری و تقابل دو بخش قدیمی و جدید شهر شده است. در این بین، در شهر گرگان به دلایل مختلف و تحت تاثیر مولفههای تاثیرگذار تحول شهری، فاصله رشد و کیفیت زندگی در این دو بافت شدت یافته و عدم تطابق این بافتها با نیازهای نوظهور، اغلب بافت قدیمی و تاریخی این شهر تبدیل به بافت فرسوده شهری شده است. لذا این پژوهش به دنبال بررسی، شناخت عمقی و تحلیل مولفههای موثر در شکلگیری و تشدید فرسودگی بافتهای قدیم و تاریخی شهر گرگان میباشد. این مقاله کاربردی با روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته که مبتنی بر مطالعات اسنادی و پیمایشی است. جامعه آماری مشتمل بر حدود 15000 نفر از ساکنین بافتهای قدیمی و تاریخی شهر گرگان بوده که تعداد 300 نفر بعنوان حجم نمونه ابتدا به روش نمونهگیری خوشهای- مکانی و سپس با روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب گردید. روایی پرسشنامههای توزیعی با روش خرد جمعی دلفی تحت نظر گروهی از کارشناسان و متخصصین مطالعات شهری تایید شده و پایایی آن بر اساس ضریب کلی آلفای کرونباخ برابر با 86/0 میباشد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که مولفههای چالشی از قبیل نبود فضای لازم و مناسب برای پارکینگ خودروها، وجود انواع آلودگیهای محیطی، کمبود و کمتوجهی به سازهها و مصالح ساختمانی مناسب و گرانی روزافزون آنها با توجه به درآمد ساکنین بافتهای قدیمی، کمبود امکانات و خدمات رفاهی و کمتوجهی به معضلات روزافزون آن و همچنین عدم توجه کافی مسیولین شهری به احیا، مرمت و نوسازی اینگونه بافتها، اغلب باعث تخریب فضاها و بناهای موجود و تشدید فرسودگی بافت قدیم و تاریخی شهر گرگان شده است.
خلاصه ماشینی:
یافته های این پژوهش نشان میدهد که مولفه های چالشی از قبیل نبود فضای لازم و مناسب برای پارکینگ خودروها، وجود انواع آلودگیهای محیطی، کمبود و کم توجهی به سازه ها و مصالح ساختمانی مناسب و گرانی روزافزون آنها با توجه به درآمد ساکنین بافت های قدیمی، کمبود امکانات و خدمات رفاهی و کم توجهی به معضلات روزافزون آن و همچنین عدم توجه کافی مسئولین شهری به احیا، مرمت و نوسازی اینگونه بافت ها، اغلب باعث تخریب فضاها و بناهای موجود و تشدید فرسودگی بافت قدیم و تاریخی شهر گرگان شده است .
محدوده تحقیق در واقع هسته اولیه شهر گرگان بوده که در طبقه بندی انواع بافت های فرسوده جزو گروه بافت های قدیمی قرار دارد و با دارا بودن معضلاتی مانند قدمت و عمر بالای بناها، فرسودگی بافت و بناهای موجود، عرض کم شبکه معابر و دسترسیها، کمبود امکانات زیرساختی و رفاهی در کنار کمبود فضای لازم برای رشد و توسعه شهری و همچنین مهاجرت ساکنین آن ، دارای چالش های عدیده ای است که حل مسئله را به تخریب و نوسازی مجدد آن قرار داده است .
از این رو هدف کلی تحقیق ، تلاش برای شناخت دقیق ، بررسی و ارزیابی عوامل و مولفه های مهم و موثر در ایجاد و تشدید فرسودگی بافت قدیمی و تاریخی شهر گرگان است .
کیانی و حیدری (١٣٩٥): در مقاله خود بر این نکته تاکید دارند که فرسودگی بافت شهر و عوامل موثر در ایجاد فرسودگی محیط های شهری، موجب ناسازگاری در بافت ، افزایش فضاهای مخروبه و رهاشده شهری برای بافت قدیم شهرها به وجود آورده است .