چکیده:
فتوح مصر و أخبارها نگاشته ابن عبدالحکم (د 257ﻫ) از نخستین فتوح نگاری های اسلامی درباره سرزمین های غربی جهان اسلام بهویژه مصر است. قدمت و اصالت کتاب و اقتباس های مورخان بعدی از آن، دستیابی به رویکرد و نگرش تاریخی نویسنده در نگارش آن را ضروری می سازد. به این مهم در پژوهش حاضر با واکاوی جزءنگرانه برخی از روایت های کتاب توجه شده است. رویکرد دینی نویسنده، عامل اصلی در گزینش و نقل روایت های تاریخی این کتاب بودهاست. بر همین اساس، عنصر «ایمان» را عامل اصلی کامیابی مسلمانان در فتح مصر در مقابل مادی گرایی حاکمان بیزانسی میداند. «عرب گرایی» نیز از طریق تأکید نویسنده بر سبک زندگی بدوی عرب، رقابتهای قبیله ای و ذکر اطلاعات نسب شناسی، بر تاریخ نگری ابن عبدالحکم مؤثر واقع شدهاست.
Futuh Misr va Akhbaruha by Ibn Abd Al-Hakam is one of the works on Futuh in Early Islamic Historiography that was written about Western Islamic Lands, especially Egypt. The pioneering nature of this book, which historians have used since then, makes it necessary to obtain the historical approach of Ibn Abd Al-Hakam and what affecting his historiography. This issue has been considered in this research with a partial view of the narratives of the mentioned book. On this basis, firstly, the importance of historical information of this book in the course of Islamic Futuh-writings has been examined and then based on ethnic and religious-jurisprudential attitudes that can be recognized in the historical thought of Ibn-Abd al-Hakim, his way of narrating the process of Muslim conquests in Egypt is studied. In many cases, those attitudes have been used in parallel with each other in the book's narrations
خلاصه ماشینی:
«عربگرایی» نیز از طریق تأکید نویسنده بر سبک زندگی بدوی عرب، رقابت های قبیله ای و ذکر اطلاعات نسب شناسی، بر تاریخ نگری ابن عبدالحکم مؤثر واقع شده است .
۷ یکی از قدیمی - ترین تحقیقات درباره این کتاب، مقاله رابرت برونشویگ است که با تأکید بر روایت های مربوط به فتوحات شمال آفریقا نوشته شده است ،۸ اما مقوله تاریخ نگری ابن عبدالحکم چندان مدنظر نویسنده آن نبوده است .
دو رساله دکتری درباره معرفی و ترجمه انگلیسی متن عربی (بخش مربوط به فتح مصر و دوره والیان) و تحلیل عناصر متنی این کتاب نوشته شده است که از برخی یافته های آنها برای پژوهش حاضر استفاده شده است .
١۰ بر این اساس، عوامل مؤثر بر اندیشه تاریخی ابن عبدالحکم در نگارش فتوح مصر و أخبارها کمتر محل توجه پژوهش های مذکور بوده است .
مقریزی در کتاب خطط اطلاعات زیادی درباره خطط نگاری شهرهای مصر از ابن - عبدالحکم نقل کرده است ،۳١ اما وی را در زمره خطط نگاران یاد نکرده و کندی (د ۳۵۰ه) را ۲۷.
۳۲ این در حالی است که ابن عبدالحکم حدود یک قرن پیش از کندی، در کتاب فتوح مصر نخستین اطلاعات را درباره خطط نگاری مصر آورده و مفهوم جدیدی به تاریخ نگاری محلی مصر بخشیده است .
نتیجه کتاب فتوح مصر و أخبارها ابن عبدالحکم به عنوان قدیمیترین اثر برجای مانده درباره فتح اسلامی مصر، اطلاعات ارزنده ای درباره تاریخ این سرزمین ارائه میدهد.
Hilloowala, Yasmin, The history of the Conquest of Egypt, being a partial translation of Ibn 'Abd al-Hakam's "Futūḥ Misr" and an analysis of this translation, PhD Thesis, Arizona University, 2013.