چکیده:
عدالت اجتماعی دستیابی شهروندان به حقوق بایسته و شایسته است و آزادی یکی از بنیادیترین این حقوق است که در عرصهها و بندهای مختلف سند الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، مستقیم یا غیرمستقیم، مورد تأکید قرار گرفته است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی بر تأمین آزادی شهروندان تأکید شده است، آنچنان که در مبانی انسانشناختی سند بر ویژگی آزادیخواهی و آزادی مسؤولانه، تأکید شده است. امّا تجربه چهار دهه نظام نشان میدهد که برای تحقّق آزادی بیشتر در انتخابگری، انتخابشدگی، آزادی بیان، نقد و انتقاد و برپایی مسالمتآمیز راهپیماییها، همچنان برای رسیدن به نقطة آرمانی در آزادی، نیاز به ضمانتهای ساختاری و قوانین جدید است. این نوشته در پی بررسی تضمین آزادی سیاسی در سند الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت است و در فرضیه بر این امر تأکید شده است که در سند الگو عناصر تأثیرگذاری مانند بالندگی و گسترش آزاداندیشی؛ ارزیابی و نقد علمی سیاستها، ارتقای نظارت رسمی، مردمی و رسانهای بر ارکان و اجزای نظام، حضوری اثربخش دارند، انتقاد از سیاستها، نظارت و مشارکت نخبگانی، بر پایه آزادی سیاسی است، آن سان که ارزیابی، نقد علمی نهادها، سیاستها، برنامهها، قوانین و عملکردهای گذشته و جاری، با حضور آزادی انجام میشود؛ نهادینهسازی مشارکت نظاممند نخبگان در تصمیمسازیهای کلان؛ تقویت تشکلهای مردمی و احزاب ملی، میتواند به آزادی شهروندان و گروههای اجتماعی در تعاملات سیاسی انجامد، اموری که در سند بر آنها تاکید شده و تحقق هر کدام از آنها منجر به تضمین آزادی سیاسی میگردد. اجرا و دستیابی به مفاد این اهداف، به رأی آزادانه، رقابتی، شرکت فعال در گزینش آزادانه مسؤولین سیاسی، آزادی بیان، حضور در تشکّلهای فعّال سیاسی، امکان نامزدی در کرسیهای سیاسی برای همة کسانی که قانون اساسی را میپذیرند، وابسته است. این مهم با روش تحلیل محتوای کیفی و بررسی محتوای سند الگو به انجام رسیده است.